شاید بر غیر خبره در علوم اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام) این شبهه عارض شود که تعالیم اسلام عزیز، به صورت غیر نظام‌مند صادر شده و باید به همان شیوه نیز فراگرفته و عمل شود؛ ولی حقیقت این است که اصل نظام‌مندی قوانین، در متن فرمایشات استادان منهاج فردوسیان (علیهم السلام) آمده و همین تصریحات و اشارات، دستمایه‌ی تنظیم قوانین بوده است. اینک به چند مورد از روایاتی که اقدام به دسته‌بندی قواعد نظری و قوانین عملی می‌نماید، می‌پردازیم:
● سند 1: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه‌السلام) قَالَ: «بُنِی الإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْیاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّکاةِ وَ الحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الوَلَایةِ»
قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ: وَ أَیّ شَیءٍ مِنْ ذَلِک أَفْضَلُ؟
فَقَالَ: «الوَلَایةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الوَالِی هُوَ الدَّلِیلُ عَلَیهِنَّ»
قُلْتُ: ثُمَّ الَّذِی یلِی ذَلِک فِی الفَضْلِ؟
فَقَالَ: «الصَّلَاةُ إِنَّ رَسُولَ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قَالَ الصَّلَاةُ عَمُودُ دِینِکمْ»
قَالَ قُلْتُ: ثُمَّ الَّذِی یلِیهَا فِی الفَضْلِ؟
قَالَ: «الزَّکاةُ لِأَنَّهُ قَرَنَهَا بِهَا وَ بَدَأَ بِالصَّلَاةِ قَبْلَهَا وَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) الزَّکاةُ تُذْهِبُ الذُّنُوبَ»
قُلْتُ: وَ الَّذِی یلِیهَا فِی الفَضْلِ؟
قَالَ: «الحَجُّ، قَالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ للّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ البَیتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کفَرَ فَإِنَّ اللهَ غَنِی عَنِ العالَمِینَ»1 وَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) لَحَجَّةٌ مَقْبُولَةٌ خَیرٌ مِنْ عِشْرِینَ صَلَاةً نَافِلَةً وَ مَنْ طَافَ بِهَذَا البَیتِ طَوَافاً أَحْصَى فِیهِ أُسْبُوعَهُ وَ أَحْسَنَ رَکعَتَیهِ غَفَرَ اللهُ لَهُ وَ قَالَ فِی یوْمِ عَرَفَةَ وَ یوْمِ المُزْدَلِفَةِ مَا قَالَ»
قُلْتُ: فَمَا ذَا یَتْبَعُهُ؟
قَالَ: «الصَّوْمُ»
قُلْتُ: وَ مَا بَالُ الصَّوْمِ صَارَ آخِرَ ذَلِک أَجْمَعَ؟
قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ. ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَفْضَلَ الأَشْیاءِ مَا إِذَا فَاتَک لَمْ تَکنْ مِنْهُ تَوْبَةٌ دُونَ أَنْ تَرْجِعَ إِلَیهِ فَتُؤَدِّیهُ بِعَینِهِ إِنَّ الصَّلَاةَ وَ الزَّکاةَ وَ الحَجَّ وَ الوَلَایةَ لَیسَ یَقَعُ شَیءٌ مَکانَهَا دُونَ أَدَائِهَا وَ إِنَّ الصَّوْمَ إِذَا فَاتَک أَوْ قَصَّرْتَ أَوْ سَافَرْتَ فِیهِ أَدَّیتَ مَکانَهُ أَیاماً غَیرَهَا وَ جَزَیتَ ذَلِک الذَّنْبَ بِصَدَقَةٍ وَ لَا قَضَاءَ عَلَیک وَ لَیسَ مِنْ تِلْک الأَرْبَعَةِ شَیءٌ یجْزِیکَ مَکانَهُ غَیرُهُ».
ثُمَّ قَالَ: «ذِرْوَةُ الأَمْرِ وَ سَنَامُهُ وَ مِفْتَاحُهُ وَ بَابُ الأَشْیاءِ وَ رِضَا الرَّحْمَنِ الطَّاعَةُ لِلْإِمَامِ بَعْدَ مَعْرِفَتِهِ إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ: «مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیهِمْ حَفِیظاً»2 أَمَا لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَامَ لَیلَهُ وَ صَامَ نَهَارَهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمِیعِ مَالِهِ وَ حَجَّ جَمِیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یَعْرِفْ وَلَایةَ وَلِی اللهِ فَیوَالِیهُ وَ یکونَ جَمِیعُ أَعْمَالِهِ بِدَلَالَتِهِ إِلَیهِ مَا کانَ لَهُ عَلَى اللهِ جَلَّ وَ عَزَّ حَقٌّ فِی ثَوَابِهِ وَ لَا کانَ مِنْ أَهْلِ الإِیمَانِ»3
● سند 2: عَنْ عِیسَى بْنِ السَّرِی قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) حَدِّثْنِی عَمَّا بُنِیتْ عَلَیهِ دَعَائِمُ الإِسْلَامِ إِذَا أَنَا أَخَذْتُ بِهَا زَکى عَمَلِی وَ لَمْ یَضُرَّنِی جَهْلُ مَا جَهِلْتُ بَعْدَهُ؟
فَقَالَ: «شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وَ الإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ بِهِ مِنْ عِنْدِ اللهِ وَ حَقٌّ فِی الأَمْوَالِ مِنَ الزَّکاةِ وَ الوَلَایةُ الَّتِی أَمَرَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا وَلَایةُ آلِ مُحَمَّدٍ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فَإِنَّ رَسُولَ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قَالَ: مَنْ مَاتَ وَ لَا یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیةً. قَالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ فَکانَ عَلِی (علیه‌السلام) ثُمَّ صَارَ مِنْ بَعْدِهِ الحَسَنُ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ الحُسَینُ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ عَلِی بْنُ الحُسَینِ ثُمَّ مِنْ بَعْدِهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی ثُمَّ هَکذَا یَکُونُ الأَمْرُ إِنَّ الأَرْضَ لَا تَصْلُحُ إِلَّا بِإِمَامٍ وَ مَنْ مَاتَ لَا یَعْرِفُ إِمَامَهُ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیة…»4
● سند 3: عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاک أَخْبِرْنِی عَنِ الدِّینِ الَّذِی افْتَرَضَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى العِبَادِ مَا لَا یَسَعُهُمْ جَهْلُهُ وَ لَا یُقْبَلُ مِنْهُمْ غَیرُهُ مَا هُوَ؟ فَقَالَ: «أَعِدْ عَلَی» فَأَعَادَ عَلَیهِ، فَقَالَ: «شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وَ إِقَامُ الصَّلَاةِ وَ إِیتَاءُ الزَّکاةِ وَ حِجُّ البَیتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیهِ سَبِیلًا وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ» ثُمَّ سَکتَ قَلِیلًا ثُمَّ قَالَ: «وَ الوَلَایةُ» مَرَّتَینِ ثُمَّ قَالَ: «هَذَا الَّذِی فَرَضَ اللهُ عَلَى العِبَادِ وَ لَا یَسْأَلُ الرَّبُّ العِبَادَ یَوْمَ القِیامَةِ، فَیقُولَ أَلَّا زِدْتَنِی عَلَى مَا افْتَرَضْتُ عَلَیکَ وَ لَکِنْ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللهُ إِنَّ رَسُولَ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) سَنَّ سُنَناً حَسَنَةً جَمِیلَةً ینْبَغِی لِلنَّاسِ الأَخْذُ بِهَا»5
● سند 4: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الحَجَّاجِ قَالَ کنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) فَدَخَلَ عَلَیهِ عَبْدُ الـمَلِک القُمِّی فَقَالَ: أَصْلَحَک اللهُ أَسْجُدُ وَ یَدِی فِی ثَوْبِی؟ فَقَالَ: «إِنْ شِئْتَ» ثُمَّ قَالَ: «إِنِّی وَ اللهِ مَا مِنْ هَذَا وَ شِبْهِهِ أَخَافُ عَلَیکُمْ»6
……………………………………………….
1. سوره‌ی آل عمران، آیه‌ی 97.
2. سوره‌ی نساء، آیه‌ی 80.
3. محاسن، محدث برقی، جلد 1، صفحه‌ی 287. ترجمه: امام باقر (علیه‌السلام) فرمودند: اسلام بر پنج چیز؛ نماز، زکات، حج، روزه و ولایت بنا شده است. راوی می‌گوید: گفتم: کدامیک از آنها برتر است؟ فرمودند: ولایت برتر است زیرا کلید آنهاست و والی، راهنمای [انجام شدن درست] آنهاست. گفتم: سپس کدامیک برتر است؟ فرمودند: نماز. همانا پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: نماز ستون دین شماست. گفتم: سپس کدامیک در فضیلت برتر است؟ فرمودند: زکات. زیرا همراه کرده با نماز و نماز را قبلش آورده و پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: زکات، گناهان را می‌برد. گفتم: سپس کدامیک در فضیلت بعد از آن قرار می‌گیرد؟ فرمودند: حج. خدای عز و جل می‌فرماید: «و براى خدا حج آن خانه بر عهده‌ی مردم است [البته بر] کسى که بتواند به سوى آن راه یابد و هر که کفر ورزد یقیناً خداوند از جهانیان بىنیاز است» و پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: یک حج قبول شده برتر از بیست نماز نافله است و هر کس این خانه را هفت دور طواف کند و دو رکعت [نماز طواف] را نیکو بخواند، خدای تعالی گناهانش را بیامرزد… گفتم: چه پس از آن می‌آید؟ فرمودند: روزه. گفتم: چرا روزه در آخر همه قرار گرفته است؟ فرمودند: پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: روزه، سپر از آتش است. سپس فرمودند: برترین چیزها آنهایی است که هر گاه از تو فوت شود، بازگشتی جز انجام آن به همان صورتی که فوت شده ندارد. نماز و زکات و حج و ولایت، چیزی جز بجا آوردن، جایش را نمی‌گیرد ولی روزه اگر فوت شد، کوتاهی کردی یا مسافرت نمودی، روزهای دیگری را به جایش روزه می‌گیری و گناه آن با صدقه [کفاره‌ی روزه‌خواری] جزا داده می‌شود. و آن چهار تا، چیزی غیر از خودش، جایش را نمی‌گیرد.
سپس فرمودند: قله‌ی کارها و بلندای آن و درِ چیزها و رضای خدای مهربان، اطاعت از امام است بعد از شناختنش. خدای عز و جل می‌گوید: «هر کس از پیامبر فرمان برد در حقیقت، خدا را فرمان برده و هر کس رویگردان شود، ما تو را بر ایشان نگهبان نفرستادهایم». اگر مردی شب را [به عبادت] قیام کند و روز را روزه بگیرد و تمام دارایی‌اش را صدقه بده و تمام روزگارش حج بگزارد ولی ولایت ولی الله را نشناسد تا به ولایت او در آید و تمام کارهایش به راهنمایی او باشد، بر خدای جل و عز حقی در پاداش نخواهد داشت و از اهل ایمان نخواهد بود.
4. کافی، محدث کلینی، جلد 2، صفحه‌ی 21. ترجمه: راوی می‌گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: مرا از آنچه اسلام بر آن بینا شده خبر دهید که اگر آنان را بگیرم، عملم پاک شود و ندانستنِ آنچه نمی‌دانم، ضرر [فراوان] برایم نداشته باشد.
فرمودند: شهادت به این که خدایی جز خدای یگانه نیست و این که محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) پیامبر خداست و اقرار به آنچه از نزد خدای تعالی آورده است و حق در دارایی که زکات باشد و ولایت خاندان محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که خدای عز و جل امر به آن کرده است. که پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: هر کس بمیرد و امامش را نشناسد بر مرگ جاهلیت مرده است. خدای عز و جل می‌فرماید: خدا و پیامبر و صاحبان امر از خودتان را اطاعت کنید پس [صاحبان امر] علی (علیه‌السلام) شد، سپس حسن (علیه‌السلام)، سپس حسین (علیه‌السلام)، سپس علی بن حسین (علیه‌السلام)، سپس محمد بن علی (علیه‌السلام)، سپس امر همین‌جور بوده است. همانا زمین جز به امام اصلاح نمی‌شود و کسی که بمیرد و امامش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است…
5. کافی، محدث کلینی، جلد 2، صفحه‌ی 22. ترجمه: راوی می‌گوید: شنیدم کسی از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید: فدایتان شوم، مرا خبر بدهید از دینی که خدای عز و جل بر بندگانش واجب کرده که اجازه ندارند آن را نشناسند و غیر از آن از ایشان قبول نمی‌شود. فرمودند: دو باره بگو. دو باره عرض کرد. فرمودند: شهادت به این که خدایی جز خدای یگانه نیست و این که محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرستاده‌ی خداست و نماز خواندن و دادن زکات و حج خانه برای کسی که بتواند و روزه‌ی ماه رمضان. سپس اندکی ساکت شدند و دو بار فرمودند: ولایت. سپس فرمودند: این است آن چیزهایی که خدا بر بندگانش واجب ساخته است. و روز قیامت خدای تعالی از بندگانش نمی‌پرسد چرا بیش از واجباتم انجام ندادی ولی اگر کسی بیشتر انجام دهد، خدای تعالی [درجات] بیشترش دهد. پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) سنت‌های نیکو و زیبایی آوردند که شایسته است مردم آنها را بگیرند.
6. کافی، محدث کلینی، جلد 3، صفحه‌ی 408. ترجمه: راوی می‌گوید: در نزد امام صادق (علیه‌السلام) بودم که عبدالملک قمی بر حضرت وارد شد و عرض کرد: خداوند شما را نیکو سازد، آیا می‌توانم در حالی که دستم در آستینم است، سجده کند؟ فرمودند: می‌توانی. سپس فرمودند: به خدا قسم از این و مانند این بر شما نمی‌ترسم.