«إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْئُولاً» [1]
همانا شنوایی و بینایی و ادراک قلبی، همگی مورد پرسش واقع خواهند شد.
سند 1:
عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیادٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللهِ (عَلَیهِ‌السَّلامُ) فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنَّنِی أَدْخُلُ کَنِیفاً لِیَ وَ لِیَ جِیرَانٌ عِنْدَهُمْ جَوَارٍ یَتَغَنَّینَ وَ یَضْرِبْنَ بِالْعُودِ فَرُبَّمَا أَطَلْتُ الْجُلُوسَ اسْتِمَاعاً مِنِّی لَهُنَّ. فَقَالَ: «لَا تَفْعَلْ» فَقَالَ الرَّجُلُ: وَ اللهِ مَا آتِیهِنَّ، إِنَّمَا هُوَ سَمَاعٌ أَسْمَعُهُ بِأُذُنِی. فَقَالَ: «لِلِّهِ أَنْتَ أَ مَا سَمِعْتَ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ «إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسئُولًا» فَقَالَ: بَلَى وَ اللهِ لَکَأَنِّی لَمْ أَسْمَعْ بِهَذِهِ الْآیَةِ مِنْ کِتَابِ اللهِ مِنْ أَعْجَمِیٍ وَ لَا عَرَبِیٍ لَا جَرَمَ أَنَّنِی لَا أَعُودُ إِنْ شَاءَ اللهُ وَ أَنِّی أَسْتَغْفِرُ اللهَ. فَقَالَ لَهُ: «قُمْ فَاغْتَسِلْ وَ سَلْ مَا بَدَا لَک فَإِنَّکَ کُنْتَ مُقِیماً عَلَى أَمْرٍ عَظِیمٍ. مَا کَانَ أَسْوَأَ حَالَکَ لَوْ مِتَّ عَلَى ذَلِکَ. اِحْمَدِ اللهَ وَ سَلْهُ التَّوْبَةَ مِنْ کُلِّ مَا یَکْرَهُ فَإِنَّهُ لَا یَکْرَهُ إِلَّا کُلَّ قَبِیحٍ وَ الْقَبِیحَ دَعْهُ لِأَهْلِهِ فَإِنَّ لِکُلٍّ أَهْلًا»
راوی می‌گوید در نزد امام صادق (که سلام بر ایشان باد) بودم که مردی عرض کرد: پدر و مادرم فدایتان باد، همسایه‌ای دارم که کنیزکان آوازخوان* که عود* می‌زنند دارد، من وقتی داخل مستراح می‌شوم، گاهی نشستنم را برای گوش دادن به [ساز و آواز] آنان طول می‌دهم. حضرت فرمودند: نکن. مرد گفت: به خدا قسم به نزد آنان نمی‌روم بلکه [صدایشان] به گوشم می‌رسد. حضرت فرمودند: تو را به خدا آیا نشنیده‌ای که خدا(یی که با عزت و جلال باد) [در قرآن کریم] می‌فرماید: «همانا شنوایی و بینایی و ادراک قلبی، همه مورد پرسش واقع خواهند شد»؟ عرض کرد: نه، گویا چنین آیه‌ای از کتاب خدا را نه از غیر عرب و نه از عرب نشنیده‌ام. پس به ناچار دیگر چنین نخواهم کرد اگر خدا بخواهد و از خدا، آمرزش می‌طلبم. پس حضرت به او فرمودند: برخیز و غسل [توبه] کن و [از این پس] از آنچه برایت پیش می‌آید، بپرس. همانا تو بر خطر بزرگی ایستاده بودی. چه حالت بد می‌بود اگر بر آن حال می‌مردی. خدا را ستایش کن و از او توبه بخواه از هر چیزی که نمی‌پسندد. پس او نمی‌پسندد جز هر زشتی را. زشت را به اهلش واگذار که هر چیزی اهلی دارد.
شاهد 1:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (عَلَیهِ‌السَّلامُ) أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ عَنْ سَمَاعِ الْغِنَاءِ فَنَهَى عَنْهُ وَ تَلَا قَوْلَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ: «إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسئُولًا» وَ قَالَ: «یُسْأَلُ السَّمْعُ عَمَّا سَمِعَ وَ الْفُؤَادُ عَمَّا عَقَدَ وَ الْبَصَرُ عَمَّا أَبْصَرَ» [3]
مردی از امام صادق (که سلام بر ایشان باد) از گوش دادن به موسیقی پرسید، پس نهی‌اش کردند و این آیه را تلاوت نمودند: همانا شنوایی و بینایی و ادراک قلبی، همه مورد پرسش واقع خواهند شد. سپس فرمودند: شنوایی از آنچه شنیده است و قلب از آنچه بدان معتقد شده و بینایی از آنچه می‌بیند، مورد سؤال قرار خواهد گرفت.
………………………………………………
[1] سوره‌ی اسراء، آیه‌ی 36.
[2] کافی، محدث کلینی، جلد 6، صفحه‌ی 432، باب الغناء. شاهد: البرهان فی تفسیر القرآن، بحرانی، جلد 3، صفحه‌ی 532، ذیل آیه‌ی 36 سوره‌ی اسراء؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، علامه مجلسی، جلد 22، صفحه‌ی 303، حدیث 10.
[3] دعائم الإسلام، ابن حیون، جلد 2، صفحه‌ی 204، فصل ذکر الدخول بالنساء و معاشرتهن؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نوری، جلد 13، صفحه‌ی 220، باب تحریم سماع الغناء و الملاهی.