سؤال: چرا در منهاج فردوسیان، «فردوس» را بالاترین درجه‌ی بهشت می‌دانند؟
جواب: خبر دادن از عوالم ملکوت، از محدوده‌ی دانایی انسان معمولی خارج است و فقط خدای تعالی باید بر هر کس از پیامبرانش که بپسندد مکشوف سازد تا او بر انسان‌ها، بازگو نماید.
آنچه از ناحیه‌ی استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در باره‌ی فردوس به ما رسیده، نشان از این دارد که بالاترین درجه‌ی بهشت و در نتیجه، بالاترین درجه‌ی جهان هستی است. همچنین اوصافی برای «فردوس» برشمرده‌اند که گرچه برخی از آنان، سند معتبر و منهاجی‌ای ندارد ولی با تکیه بر روایاتی که منبع معتبری دارند [1]، می‌توان از آنان نیز به نحوی بهره‌برداری نمود. برخی از این اوصاف، عبارتند از:
1. سقف فردوس، عرش خداست:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«… جَنَّةُ الْفِرْدَوْسِ الَّتِی سَقْفُهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ»
ترجمه: بهشت فردوس که سقفش عرش خدای رحمان است.
● سند 2: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«إِنَّ فَاطِمَةَ وَ عَلِیاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ فِی حَظِیرَةِ الْقُدْسِ فِی قُبَّةٍ بَیضَاءَ سَقْفُهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ عَزَّ وَ جَلَّ»
ترجمه: همانا فاطمه و علی و حسن و حسین در محوطه‌ای مقدس در گنبدی سفید هستند که سقف آن، عرش خدای رحمان عز و جل است.
2. فوقِ فردوس، عرش پروردگار جهانیان است:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ یَقْعُدُ عَلِیُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه‌السلام) عَلَی الْفِرْدَوْسِ وَ هُوَ جَبَلٌ قَدْ عَلَا عَلَی الْجَنَّةِ وَ فَوْقَهُ عَرْشُ رَبِّ الْعَالَمِینَ»
ترجمه: چون روز قیامت شود، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) بر فردوس می‌نشیند و آن کوهی است که بر فراز بهشت است و بالایش، عرش پروردگار جهانیان است.
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«فاذا سألتم الله فاسألوه الفردوس فإنه اوسط الجنة و أعلی الجنة، أراه فوقه عرش الرحمن»
ترجمه: هر گاه از خدا در خواست می‌کنید، از او فردوس بخواهید که همانا آن، میانه‌ی بهشت و بالاترین درجه‌ی بهشت است. می‌بینمش که بالایش عرش خدای رحمان است.
3. فردوس، بالاترین درجه‌ی بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْجَنَّةُ مِائَةُ دَرَجَةٍ مَا بَینَ کُلِّ دَرَجَتَینِ کمَا بَینَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ الْفِرْدَوْسُ أَعْلَاهَا دَرَجَةً»
ترجمه: بهشت، صد درجه دارد. بین هر دو درجه، مانند [فاصله‌ی] بین آسمان و زمین است. فردوس، بالاترین درجه‌اش است.
● شاهد 2: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْجَنَّةُ مِائَةُ دَرَجَةٍ مَا بَینَ کُلِّ دَرَجَةٍ مِنْهَا کَمَا بَینَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْفِرْدَوْسُ أَعْلَاهَا سُمُوّاً وَ أَوْسَطُهَا مَحَلَّةً»
ترجمه: بهشت، صد درجه است. بین هر درجه از آن، مانند [فاصله‌ی] بین آسمان و زمین است. فردوس، بالاترین بلندای آن است و میانه‌ترین جایگاه آن است.
● شاهد 3: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الجَنَّةُ مِئَةُ دَرَجَةٍ، کُلُّ دَرَجَةٍ مِنها ما بَینَ السَّماءِ وَ الاَرضِ وَ اَنَّ اَعلاها الفِردَوسُ وَ اَنَّ اَوسَطُهَا الفِردَوسُ»
ترجمه: بهشت صد درجه است، هر درجه از آن آنچه بین آسمان و زمین است و همانا بالاترینش فردوس است و همانا میانه‌ترینش فردوس است.
4. فردوس، مرتفع‌ترین جای بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«جَنَّةُ الفِردَوسِ هِی رَبوَةُ الجنَّةِ العُلیا الَّتی هِیَ أوسَطُها وَ أحسنُها»
ترجمه: بهشتِ فردوس، مرتفع‌ترین زمین بهشت برین است که میانه‌ترین و نیکوترین جای آن است.
● شاهد 2: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«و الفردوس رَبوَةُ الجنة و أوسطها و أفضلها»
ترجمه: بهشتِ فردوس، مرتفع‌ترین زمین بهشت است که میانه‌ترین و برترین جای آن است.
5. فردوس، بافضیلت‌ترین جای بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«وَ الفردوس رَبوَةُ الجنة و أوسطها و أفضلها»
ترجمه: بهشتِ فردوس، مرتفع‌ترین زمین بهشت است که میانه‌ترین و برترین جای آن است.
6. فردوس، نیکوترین جای بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«جنة الفردوس هی رَبوَةُ الجنة العلیا التی هی أوسطُها و أحسنُها»
ترجمه: بهشتِ فردوس، مرتفع‌ترین زمین بهشت برین است که میانه‌ترین و نیکوترین جای آن است.
7. فردوس، آقای بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْفِرْدَوْسُ سَیدُ الْجِنَانِ»
ترجمه: فردوس، آقای بهشت است.
8. عرش بر فردوس قرار دارد:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الجَنَّةُ مِئَةُ دَرَجَة، کُلُّ دَرَجَةٍ مِنها مَا بَینَ السَّماءِ وَ الارضِ وَ إنَّ أعلاهَا الفِردَوسُ و إنَّ أوسَطُها الفِردَوسُ وَ إنَّ العَرشَ عَلَی الفِردَوسِ»
ترجمه: بهشت صد درجه است، هر درجه از آن آنچه بین آسمان و زمین است و همانا بالاترینش فردوس است و همانا میانه‌ترینش فردوس است و همانا عرش بر فردوس است.
9. فردوس، ناف بهشت است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«سَلُوا اللهَ الفردوسَ فانَّها سُرَّةُ الجَنَّة»
ترجمه: از خدا فردوس بخواهید که آن، ناف بهشت است.
10. فردوس، قلّه‌ی بهشت است:
● سند 1: قَالَ عَلِیٌ (علیه‌السلام):
«لِکلِّ شَیءٍ ذِرْوَةٌ وَ ذِرْوَةُ الْجَنَّةِ الْفِرْدَوْسُ»
ترجمه: برای هر چیزی قله‌ای است و قله‌ی بهشت، فردوس است.
11. بعد از فردوس، بهشتی نیست:
● شاهد 1:
در مکاشفه‌ی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بعد از رحلت استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که به آن حضرت گفتند:
«هَذِهِ الدَّارُ الْفِرْدَوْسُ الْأَعْلَی الَّذِی لَیسَ بَعْدَهُ جَنَّةٌ وَ هِی دَارُ أَبِیکِ وَ مَنْ مَعَهُ مِنَ النَّبِیینَ وَ مَنْ أَحَبَّ اللهَ»
ترجمه: این سرا، فردوس برین است که بعدش بهشتی نیست و آن، خانه‌ی پدرت و پیامبرانی که با او هستند و هر کس خدا دوست داشته باشد، است.
12. بعد از فردوس، درجه‌ای نیست:
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«یُسْتَحَبُّ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی النَّبِیِ ص بَعْدَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِهَذِهِ الصَّلَاةِ: اللهُمَّ إِنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ کَمَا وَصَفْتَهُ فِی کِتَابِک … اللهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً فِی السَّابِقِینَ غَایَتَهُ وَ فِی الْمُنْتَجَبِینَ کَرَامَتَهُ وَ فِی الْعَالَمِینَ ذِکْرَهُ وَ أَسْکِنْهُ أَعْلَی غُرَفِ الْفِرْدَوْسِ فِی الْجَنَّةِ الَّتِی لَا تَفُوقُهَا دَرَجَةٌ وَ لَا یَفْضُلُهَا شَیءٌ»
ترجمه: مستحب است که بعد از نماز عصر روز جمعه بر پیامبر با این درود، صلوات فرستاده شود: خدایا همانا محمد که درود تو بر او و خاندانش باد، چنان است که او را در کتابت وصف کرده‌ای … خدایا نهایت محمد را در پیشتازان و کرامتش را در برگزیدگان و یادش را در جهانیان قرار بده و او را در بالاترین غرفه‌های فردوس در بهشت ساکن کن، [فردوس] که بالاتر از آن درجه‌ای و چیزی برتر از آن نیست.
13. چیزی بر فردوس، برتری ندارد:
امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«یُسْتَحَبُّ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَی النَّبِیِ ص بَعْدَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِهَذِهِ الصَّلَاةِ: اللهُمَّ إِنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ کَمَا وَصَفْتَهُ فِی کِتَابِک … اللهُمَّ اجْعَلْ مُحَمَّداً فِی السَّابِقِینَ غَایَتَهُ وَ فِی الْمُنْتَجَبِینَ کَرَامَتَهُ وَ فِی الْعَالَمِینَ ذِکْرَهُ وَ أَسْکِنْهُ أَعْلَی غُرَفِ الْفِرْدَوْسِ فِی الْجَنَّةِ الَّتِی لَا تَفُوقُهَا دَرَجَةٌ وَ لَا یَفْضُلُهَا شَیءٌ»
ترجمه: مستحب است که بعد از نماز عصر روز جمعه بر پیامبر با این درود، صلوات فرستاده شود: خدایا همانا محمد که درود تو بر او و خاندانش باد، چنان است که او را در کتابت وصف کرده‌ای … خدایا نهایت محمد را در پیشتازان و کرامتش را در برگزیدگان و یادش را در جهانیان قرار بده و او را در بالاترین غرفه‌های فردوس در بهشت ساکن کن، [فردوس] که بالاتر از آن درجه‌ای نیست و چیزی بر آن برتری ندارد.
14. فردوس، جایگاه استاد اعظم و ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام) است:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«… جَنَّةُ الْفِرْدَوْسِ الَّتِی سَقْفُهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ وَ فِیهَا قَصْرَانِ قَصْرٌ أَبْیَضُ وَ قَصْرٌ أَصْفَرُ مِنْ لُؤْلُؤَةٍ عَلَی عِرْقٍ وَاحِدٍ فِی الْقَصْرِ الْأَبْیَضِ سَبْعُونَ أَلْفَ دَارٍ مَسَاکِنُ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
ترجمه: بهشت فردوس که سقفش عرش خدای رحمان است، در آن دو قصر است، قصری سفید و قصری زرد از لؤلو بر یک رگه. در قصر سفید، هفتاد هزار خانه از مسکن‌های محمد و خاندان محمد است.
● سند 2: استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: چون حضرت موسی (علیه‌السلام) از خدای تعالی درخواست کرد که امت ایشان را ببیند، ندا آمد:
«یا مُوسَی إِنَّک لَنْ تَرَاهُمْ فَلَیسَ هَذَا أَوَانُ ظُهُورِهِمْ وَ لَکنْ سَوْفَ تَرَاهُمْ فِی الْجِنَانِ جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ الْفِرْدَوْسِ بِحَضْرَةِ مُحَمَّدٍ»
ترجمه: ای موسی، همانا تو هرگز آنان را [در دنیا] نخواهی دید، اکنون زمان پدید آمدن آنان نیست ولی در آینده آنان را در بهشت‌ها، بهشت عدن و فردوس در حضور محمد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) خواهی دید.
● سند 3: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) قَالَ:
«مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْمُؤْمِنِینَ خَتَمَ اللهُ لَهُ بِالسَّعَادَةِ إِذَا کانَ یُدْمِنُ قِرَاءَتَهَا فِی کلِّ جُمُعَةٍ وَ کانَ مَنْزِلُهُ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی مَعَ النَّبِیینَ وَ الْمُرْسَلِینَ»
ترجمه: هر کس سوره‌ی مؤمنون را بخواند، خدای تعالی او را ختم به خوشبختی می‌کند اگر خواندنش را در هر جمعه ادامه دهد و منزلش در فردوس برین با پیامبران و فرستادگان خواهد بود.
● سند 4: عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) فِی حَدِیثٍ فِی فَضْلِ زِیارَةِ الحُسَینِ (علیه‌السلام):
«یَنْظُرُ اللهُ إِلَیهِ نَظْرَةً تُوجِبُ لَهُ الْفِرْدَوْسَ الْأَعْلَی مَعَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیتِهِ»
ترجمه: خدای تعالی به او نگاهی می‌کند که فردوس اعلی با محمد و اهل بیتش بر او واجب می‌شود.
● سند 5: امیر المؤمنین (علیه‌السلام) در پاسخ به سؤال جاثلیق که از جایگاه آن حضرت در بهشت پرسید، فرمودند:
«مَنْزِلَتِی مَعَ النَّبِی الْأُمِّی فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی لَا أَرْتَابُ بِذَلِک وَ لَا أَشُک فِی الْوَعْدِ بِهِ مِنْ رَبِّی»
ترجمه: منزل من با پیامبر امی در فردوس اعلاست، تردید به آن ندارم و در وعده‌ی پروردگارم شک نمی‌کنم.
● سند 6: امام صادق (علیه‌السلام) در سندی برای یکی از شیعیان نوشتند:
«بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ هَذَا مَا اشْتَرَی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ الْجَبَلِی اشْتَرَی لَهُ دَاراً فِی الْفِرْدَوْسِ حَدُّهَا الْأَوَّلُ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) وَ الْحَدُّ الثَّانِی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السلام) وَ الْحَدُّ الثَّالِثُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی وَ الْحَدُّ الرَّابِعُ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی (علیه‌السلام)»
ترجمه: به نام خدای بخشنده‌ی مهربان، این آن چیزی است که جعفر بن محمد برای فلان بن فلان جبلی خرید. برای او خانه‌ای در فردوس خرید که مرز اولش، پیامبر خدا و مرز دومش امیر المؤمنین (علیه‌السلام) و مرز سوم حسن بن علی (علیه‌السلام) و مرز چهارمش حسین بن علی (علیه‌السلام) است.
● سند 7: قَالَ عَلِیٌ (علیه‌السلام):
«لِکُلِّ شَیءٍ ذِرْوَةٌ وَ ذِرْوَةُ الْجَنَّةِ الْفِرْدَوْسُ وَ هِی لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ»
ترجمه: برای هر چیزی قله‌ای است و قله‌ی بهشت، فردوس است و آن برای محمد و خاندان محمد (که درود خدا بر او و ایشان باد) است.
● سند 8: حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در رثای استاد اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«لَمَّا ثَقُلَ النَّبِیُ، جَبْرَئِیلُ إِلَینَا یَنْعَاهُ *** یَا أَبَتَاهْ مِنْ رَبِّهِ مَا أَدْنَاهُ
یَا أَبَتَاهْ جَنَّةُ الْفِرْدَوْسِ مَأْوَاهُ *** یَا أَبَتَاهْ أَجَابَ رَبّاً دَعَاهُ»
ترجمه: چون [بیماری] پیامبر سنگین شد، جبرئیل خبر رحلتش را به ما داد. ای پدرم به نزد پروردگارت می‌روی. ای پدرم، بهشت فردوس، جایگاهت باد، ای پدرم، پروردگار، دعایت را اجابت کرد.
● سند 9: به استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) عرض شد:
یا رَسُولَ اللهِ فَکمْ بَینَکَ وَ بَینَ عَلِیٍّ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی؟ قَالَ: «فِتْرٌ أَوْ أَقَلُّ مِنْ فِتْرٍ أَنَا عَلَی سَرِیرٍ مِنْ نُورِ عَرْشِ رَبِّنَا وَ عَلِیٌّ عَلَی کُرْسِی مِنْ نُورِ کُرْسِی رَبِّنَا لَا یُدْرَی أَیُّنَا أَقْرَبُ مِنْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»
ترجمه: ای پیامبر خدا، بین شما و بین علی (علیه‌السلام) در فردوس برین، چقدر فاصله است؟ فرمودند: فاصله‌ی بین دو انگشت سبابه و ابهام وقتی که گشاده باشد یا کمتر از این مقدار. من بر تختی از نور عرش پروردگارمان و علی بر کرسی‌ای از نور کرسی پروردگارمان است. معلوم نمی‌شود کدامیک از ما به پروردگار عز و جل نزدیک‌تر است.
● سند 10: عَنْ رَسُولِ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) عَنْ جَبْرَئِیلَ عَنِ اللهِ تَعَالَی أَنَّهُ قَالَ:
«یا مُحَمَّدُ إِنَّنِی حَظَرْتُ الْفِرْدَوْسَ عَلَی جَمِیعِ النَّبِیینَ حَتَّی تَدْخُلَهَا أَنْتَ وَ عَلِیٍّ وَ شِیعَتُکمَا»
ترجمه: خدای تعالی می‌فرماید: ای محمد، من فردوس را بر تمامی پیامبران ممنوع کرده‌ام تا این که تو و علی و شیعیان شما دو نفر، در آن وارد شوند.
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«سَأَلَتِ الْفِرْدَوْسُ رَبَّهَا فَقَالَ: أَی رَبِّ زَینِّی فَإِنَّ أَصْحَابِی وَ أَهْلِی أَتْقِیاءُ أَبْرَارٌ. فَأَوْحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیهَا: أَ لَمْ أُزَیِّنْکَ بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَینِ»
ترجمه: فردوس از پروردگارش در خواست کرد، عرض کرد: ای پروردگار، ما زینت کن که همانا اصحاب و اهل من، پرهیزکاران نیکوکار هستند. پس خدای عز و جل به او وحی نمود: آیا تو را به حسن و حسین (علیهما‌السلام) زینت نبخشم؟
● شاهد 2: قَالَ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ (علیه‌السلام):
«سَأَلْتُ أَبِی عَنْ قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا خالِدِینَ فِیها لا یَبْغُونَ عَنْها حِوَلًا. قَالَ: نَزَلَتْ فِی آلِ مُحَمَّدٍ (علیهم‌السلام)»
ترجمه: از پدرم از معنی این آیه پرسیدم که می‌فرماید: همانا کسانی که ایمان آورده و کارهای نیکو انجام دادند، باغ‌های فردوس، فرودگاه آنان است که در آن جاودانه می‌مانند و از آن اخراج نمی‌گردند. فرمودند: در باره‌ی خاندان محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده است.
● شاهد 3: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«أَلَا وَ إِنَّ عَلِیاً رَابِعُ الْأَرْبَعَةِ فِی الْفِرْدَوْسِ أَنَا وَ هُوَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَینُ»
ترجمه: آگاه باشید همانا علی (علیه‌السلام) چهارمی از چهار نفر در فردوس است، من و او و حسن و حسین.
● شاهد 4: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«… مَنْ أَحْیاهُ اللهُ مُتَّبِعاً لِسُنَّتِی عَامِلًا بِکتَابِ اللهِ مُوَالِیاً لِعَلِی حَتَّی یتَوَفَّاهُ اللهُ لَقِی اللهَ وَ لَا حِسَابَ عَلَیهِ وَ کانَ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی مَعَ النَّبِیینَ وَ الصِّدِّیقِینَ»
ترجمه: کسی که خدای تعالی او را زنده بدارد، پیرو سنتم و عمل‌کننده به کتاب خدا و ولایت‌مدار برای علی تا این که خدا او را بمیراند، خدا را در حالی ملاقات خواهد کرد که حسابی بر او نباشد و در فردوس اعلی با پیامبران و صدیقین باشد.
● شاهد 5: در مکاشفه‌ی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بعد از رحلت استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که به آن حضرت گفتند:
«هَذِهِ الدَّارُ الْفِرْدَوْسُ الْأَعْلَی الَّذِی لَیسَ بَعْدَهُ جَنَّةٌ وَ هِی دَارُ أَبِیکَ وَ مَنْ مَعَهُ مِنَ النَّبِیینَ وَ مَنْ أَحَبَّ اللهَ»
ترجمه: این سرا، فردوس برین است که بعدش بهشتی نیست و آن، خانه‌ی پدرت و پیامبرانی که با او هستند و هر کس خدا دوست داشته باشد، است.
15. فردوس، جایگاه انبیای بزرگ الهی (علیهم‌السلام) است:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«… جَنَّةُ الْفِرْدَوْسِ الَّتِی سَقْفُهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ وَ فِیهَا قَصْرَانِ قَصْرٌ أَبْیَضُ وَ قَصْرٌ أَصْفَرُ مِنْ لُؤْلُؤَةٍ عَلَی عِرْقٍ وَاحِدٍ … وَ فِی الْقَصْرِ الْأَصْفَرِ سَبْعُونَ أَلْفَ دَارٍ مَسَاکِنُ إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ»
ترجمه: بهشت فردوس که سقفش عرش خدای رحمان است، در آن دو قصر است، قصری سفید و قصری زرد از لؤلو بر یک رگه … و در قصر زرد، هفتاد هزار خانه از مسکن‌های ابراهیم و خاندان ابراهیم است.
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْیَوْمَ الْخَامِسَ عَشَرَ: اللهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَةَ الْعَابِدِینَ وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَةِ الْمُخْبِتِینَ بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ. مَنْ دَعَا بِهِ قَضَی اللهُ لَهُ ثَمَانِینَ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ عِشْرِینَ مِنْ حَوَائِجِ الْآخِرَةِ وَ رَفَعَ لَهُ فِی جَنَّةِ الْفِرْدَوْسِ أَلْفَ مَدِینَةٍ فِی جِوَارِ النَّبِیِینَ مِنْ نُورٍ یَتَلَأْلَأُ فِی کُلِّ مَدِینَةٍ أَلْفُ أَلْفِ غُرْفَةٍ فِی کُلِّ غُرْفَةٍ أَلْفُ أَلْفِ حُجْرَةٍ فِی کُلِّ حُجْرَةٍ مَا تَشْتَهِی الْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْیُن»
ترجمه: دعای روز پانزدهم [ماه رمضان]: خدایا روزی کن در آن، طاعت عبادت‌کنندگان و باز کن سینه‌ام را به انابه‌ی مخبتین، به امان تو ای امان ترسانان. هر کس این دعا را بخواند، خدای تعالی برایش هشتاد حاجت از حاجت‌های دنیا و بیست حاجت از حاجت‌های آخرت را بر آورده می‌سازد و برایش در بهشت فردوس، هزار شهر در همسایگی پیامبران بالا می‌برد از نوری که می‌درخشد، در هر شهری هزار هزار غرفه، در هر غرفه، هزار هزار اتاق، در هر اتاق، آنچه نفس بخواهد و چشم لذت ببرد، وجود دارد.
● شاهد 2: در مکاشفه‌ی حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) بعد از رحلت استاد اعظم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که به آن حضرت گفتند:
«هَذِهِ الدَّارُ الْفِرْدَوْسُ الْأَعْلَی الَّذِی لَیسَ بَعْدَهُ جَنَّةٌ وَ هِی دَارُ أَبِیکَ وَ مَنْ مَعَهُ مِنَ النَّبِیینَ وَ مَنْ أَحَبَّ اللهَ»
ترجمه: این سرا، فردوس برین است که بعدش بهشتی نیست و آن، خانه‌ی پدرت و پیامبرانی که با او هستند و هر کس خدا دوست داشته باشد، است.
● شاهد 3: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«… مَنْ أَحْیاهُ اللهُ مُتَّبِعاً لِسُنَّتِی عَامِلًا بِکتَابِ اللهِ مُوَالِیاً لِعَلِی حَتَّی یتَوَفَّاهُ اللهُ لَقِی اللهَ وَ لَا حِسَابَ عَلَیهِ وَ کانَ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی مَعَ النَّبِیینَ وَ الصِّدِّیقِینَ»
ترجمه: کسی که خدای تعالی او را زنده بدارد، پیرو سنتم و عمل‌کننده به کتاب خدا و ولایت‌مدار برای علی تا این که خدا او را بمیراند، خدا را در حالی ملاقات خواهد کرد که حسابی بر او نباشد و در فردوس اعلی با پیامبران و صدیقین باشد.
16. ساکنان فردوس، همسایگان خدای تعالی هستند:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«یا عَلِیُّ مُحِبُّوکَ جِیرَانُ اللهِ فِی دَارِ الْفِرْدَوْسِ لَا یتَأَسَّفُونَ عَلَی مَا خَلَّفُوا مِنَ الدُّنْیا»
ترجمه: ای علی، دوستان تو، همسایگان خدای تعالی در خانه‌ی فردوس هستند و بر آنچه در دنیا بر جای گذاشته‌اند، تأسف نمی‌خورند.
● سند 2: قَالَ الصَادِق (علیه‌السلام):
«یا ابْنَ جُنْدَبٍ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تُجَاوِرَ الْجَلِیلَ فِی دَارِهِ وَ تَسْکُنَ الْفِرْدَوْسَ فِی جِوَارِهِ فَلْتَهُنْ عَلَیکَ الدُّنْیا وَ اجْعَلِ الْمَوْتَ نُصْبَ عَینِکَ وَ لَا تَدَّخِرْ شَیئاً لِغَدٍ»
ترجمه: ای پسر جندب، اگر دوست داری که همسایه‌ی [خدای] جلیل در خانه‌اش باشی و در فردوس برین در همسایگی‌اش ساکن شوی، باید دنیا بر تو پست باشد و مرگ را پیش چشم خود دار و چیزی برای فردا ذخیره مکن.
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«یا عَلِی مُحِبُّوک فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی جِیرَانُ اللهِ لَا یَأْسَفُونَ عَلَی مَا فَاتَهُمْ مِنَ الدُّنْیا»
ترجمه: ای علی، دوستان تو در فردوس برین همسایگان خدای تعالی هستند. بر آنچه از آنان در دنیا فوت شده، تأسف نمی‌خورند.
17. نهرهای چهارگانه‌ی بهشت، از فردوس، سرچشمه می‌گیرد:
● سند 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ یَقْعُدُ عَلِیُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ (علیه‌السلام) عَلَی الْفِرْدَوْسِ … وَ مِنْ سَفْحِهِ تَنْفَجِرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ وَ تَتَفَرَّقُ فِی الْجِنَانِ»
ترجمه: چون روز قیامت شود، علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) بر فردوس می‌نشیند … و از آبریزگاه آن، نهرهای بهشت، می‌جوشد و در بهشت، پراکنده می‌گردد»
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْجَنَّةُ مِائَةُ دَرَجَةٍ مَا بَینَ کُلِّ دَرَجَتَینِ کمَا بَینَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ الْفِرْدَوْسُ أَعْلَاهَا دَرَجَةً مِنْهَا تُفَجَّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ الْأَرْبَعَةُ»
ترجمه: بهشت، صد درجه دارد. بین هر دو درجه، مانند [فاصله‌ی] بین آسمان و زمین است. فردوس، بالاترین درجه‌اش است. از آن، نهرهای چهارگانه‌ی [آب، شراب، عسل و شیر] بهشت سرچشمه می‌گیرد.
● شاهد 2: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«فاذا سألتم الله فاسألوه الفردوس … و منه تُفجِّر أنهارُ الجنة»
هر گاه از خدا در خواست می‌کنید، از او فردوس بخواهید … و از آن، نهرهای بهشت، سرچشمه می‌گیرد.
● شاهد 3: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الْجَنَّةُ مِائَةُ دَرَجَةٍ مَا بَینَ کُلِّ دَرَجَةٍ مِنْهَا کَمَا بَینَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ الْفِرْدَوْسُ أَعْلَاهَا سُمُوّاً وَ أَوْسَطُهَا مَحَلَّةً وَ مِنْهَا یَتَفَجَّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ»
ترجمه: بهشت، صد درجه است. بین هر درجه از آن، مانند [فاصله‌ی] بین آسمان و زمین است. فردوس، بالاترین بلندای آن است و میانه‌ترین جایگاه آن است و از آن، نهرهای بهشت، سرچشمه می‌گیرد.
● شاهد 4: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«الجنةُ مِئةُ دَرَجَة، کُلُّ دَرَجَةٍ مِنها مَا بَینَ السَّماءِ وَ الارضِ و إنَّ أعلاها الفِردَوس … منها تُفَجِّرُ أنهارُ الجَنَّة»
ترجمه: بهشت صد درجه است، هر درجه از آن آنچه بین آسمان و زمین است و همانا بالاترینش فردوس است … از آن نهرهای بهشت، سرچشمه می‌گیرد.
18. خدای تعالی، فردوس را با دست خودش بنا کرده است:
● شاهد 1: قَالَ رَسُولُ اللهِ (صلّی الله علیه و آله و سلّم):
«إِنَّ اللهَ بَنَی الْفِرْدَوْسَ بِیدِهِ»
ترجمه: همانا خدای تعالی فردوس را با دست خودش [تجلیّات ویژه‌ی خودش] بنا کرده است.
19. نیکانی چون سلمان، ابوذر، عمار و مقداد، در فردوس هستند:
● سند 1: قَالَ الصَادِق (علیه‌السلام) فِی قَوْلِهِ تَعَالَی:
«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ کانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا» : «هَذِهِ نَزَلَتْ فِی أَبِی ذَرٍّ وَ الْمِقْدَادِ وَ سَلْمَانَ الْفَارِسِی وَ عَمَّارِ بْنِ یاسِرٍ جَعَلَ اللهُ لَهُمْ جَنَّاتِ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا مَأْوًی وَ مَنْزِلًا»
ترجمه: در باره‌ی آیه «بیگمان کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند باغ‌های فردوس جایگاه پذیرایی آنان است» فرمودند: در باره‌ی ابوذر، مقداد، سلمان فارسی و عمار بن یاسر نازل شده است. خدای تعالی برایشان باغ‌های فردوس را منزل و پناه‌گاه قرار داده است.
● سند 2: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ (علیه‌السلام):
«إِذَا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَی مُنَادٍ: «أَینَ حَوَارِی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَسُولِ اللهِ الَّذِینَ لَمْ ینْقُضُوا الْعَهْدَ وَ مَضَوْا عَلَیهِ؟» فَیقُومُ سَلْمَانُ وَ الْمِقْدَادُ وَ أَبُو ذَرٍّ … فَهَؤُلَاءِ أَوَّلُ الشِّیعَةِ الَّذِینَ یَدْخُلُونَ الْفِرْدَوْسَ وَ هَؤُلَاءِ أَوَّلُ السَّابِقِینَ وَ أَوَّلُ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَوَّلُ الْمَحْبُورِینَ»
ترجمه: امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «چون روز قیامت فرا رسد، ندادهنده‌ای ندا می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی محمد بن عبد الله پیامبر خدا، کسانی که پیمان نشکستند و بر همان رفتند؟ پس سلمان و مقداد و ابوذر بر می‌خیزند … پس اینان اولین شیعیانی هستند که داخل فردوس می‌شوند و اینان، اولین سبقت‌گیرندگان هستند و اینان، اولین مقربین هستند و اینان، اولین شادمانان هستند.
20. نخست، اصحاب خاص هر امام، وارد فردوس می‌شوند:
● سند 1: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ (علیه‌السلام):
«إِذَا کانَ یوْمُ الْقِیامَةِ نَادَی مُنَادٍ: «أَینَ حَوَارِی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَسُولِ اللهِ الَّذِینَ لَمْ ینْقُضُوا الْعَهْدَ وَ مَضَوْا عَلَیهِ؟» فَیقُومُ سَلْمَانُ وَ الْمِقْدَادُ وَ أَبُو ذَرٍّ. قَالَ: ثُمَّ یُنَادِی [الْمُنَادِی]: «أَینَ حَوَارِی عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَصِی مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَسُولِ اللهِ؟» فَیقُومُ عَمْرُو بْنُ الْحَمِقِ الْخُزَاعِی، وَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی بَکرٍ، وَ مِیثَمُ بْنُ یحْیی التَّمَّارُ مَوْلَی بَنِی أَسَدٍ، وَ أُوَیسٌ الْقَرَنِی. قَالَ: ثُمَّ یُنَادِی الْمُنَادِی: «أَینَ حَوَارِی الْحَسَنِ بْنِ عَلِی [وَ] ابْنِ فَاطِمَةَ بِنْتِ مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللهِ؟» فَیَقُومُ سُفْیانُ بْنُ أَبِی لَیلَی الْهَمْدَانِی، وَ حُذَیفَةُ بْنُ أَسِیدٍ الْغِفَارِی. قَالَ: ثُمَّ یُنَادِی [الْمُنَادِی]: «أَینَ حَوَارِی الْحُسَینِ بْنِ عَلِی؟» فَیقُومُ کُلُّ مَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَهُ وَ لَمْ یَتَخَلَّفْ عَنْهُ. ثُمَّ یُنَادِی: «أَینَ حَوَارِی عَلِی بْنِ الْحُسَینِ عَلَیهِ السَّلَامُ؟» فَیقُومُ جُبَیرُ بْنُ مُطْعِمٍ، وَ یحْیی ابْنُ أُمِّ الطَّوِیلِ، وَ أَبُو خَالِدٍ الْکابُلِی، وَ سَعِیدُ بْنُ الْمُسَیبِ. ثُمَّ یُنَادِی «أَینَ حَوَارِی مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی وَ حَوَارِی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ؟» فَیقُومُ عَبْدُ اللهِ بْنُ شَرِیک الْعَامِرِی، وَ زُرَارَةُ بْنُ أَعْینَ، وَ بُرَیدُ بْنُ مُعَاوِیةَ الْعِجْلِی، وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ الثَّقَفِی، وَ لَیثُ بْنُ الْبَخْتَرِی الْمُرَادِی، وَ عَبْدُ اللهِ بْنُ أَبِی یعْفُورٍ، وَ عَامِرُ بْنُ عَبْدِ اللهِ بْنِ خُزَاعَةَ، وَ حُجْرُ بْنُ زَائِدَةَ، وَ حُمْرَانُ بْنُ أَعْینَ. ثُمَّ یُنَادِی سَائِرَ الشِّیعَةِ مَعَ سَائِرِ الْأَئِمَّةِ (صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِمْ) یوْمَ الْقِیامَةِ. فَهَؤُلَاءِ أَوَّلُ الشِّیعَةِ الَّذِینَ یَدْخُلُونَ الْفِرْدَوْسَ وَ هَؤُلَاءِ أَوَّلُ السَّابِقِینَ وَ أَوَّلُ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَوَّلُ الْمَحْبُورِینَ»
ترجمه: امام کاظم (علیه‌السلام) فرمودند: «چون روز قیامت فرا رسد، ندادهنده‌ای ندا می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی محمد بن عبد الله پیامبر خدا، کسانی که پیمان نشکستند و بر همان رفتند؟ پس سلمان و مقداد و ابوذر بر می‌خیزند. سپس ندای می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی علی بن ابی‌طالب جانشین محمد بن عبد الله پیامبر خدا؟ پس عمرو بن حمق خزاعی و محمد بن ابوبکر و میثم بن یحیای خرمافروش مولای بنی اسد و اویس قرنی بر می‌خیزند. پس ندا می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی حسن پسر علی و فاطمه، دختر محمد پیامبر خدا؟ پس سفیان بن ابی لیلی همدانی و حذیفة بن اسید غفاری بر می‌خیزند. پس ندا می‌دهد کجایند یاران برگزیده‌ی حسین بن علی؟ پس تمام کسانی که با او شهید شده باشند و از او سرپیچی نکرده باشند، بر می‌خیزند. پس ندا می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی علی بن حسین (علیه‌السلام)؟ پس جبیر بن مطعم و یحیی بن ام طویل و ابوخالد کابلی و سعید بن مسیب بر می‌خیزند. سپس ندا می‌دهد: کجایند یاران برگزیده‌ی محمد بن علی و یاران برگزیده‌ی جعفر بن محمد؟ پس عبد الله بن شریک عامری و زرارة بن اعین و برید بن معاویه‌ی عجلی و محمد بن مسلم ثقفی و لیث بن بختری مرادی و عبد الله بن ابی‌یعفور و عامر بن عبد الله بن خزاعه و حجر بن زائده و حمران بن اعین بر می‌خیزند. سپس سایر شیعیان را با سایر امامان معصوم (درود خدا بر آنان باد) ندا می‌دهند. پس اینان اولین شیعیانی هستند که داخل فردوس می‌شوند و اینان، اولین سبقت‌گیرندگان هستند و اینان، اولین مقربین هستند و اینان، اولین شادمانان هستند.
تابع 1: عَنْ هَمَّامٍ أَبِی عَلِی قَالَ قُلْتُ لِکَعْبٍ الْحِبْرِ مَا تَقُولُ فِی هَذِهِ الشِّیعَةِ شِیعَةِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ (علیه‌السلام) قَالَ:
«یا هَمَّامُ إِنِّی لَأَجِدُ صِفَتَهُمْ فِی کتَابِ اللهِ الْمُنْزَلِ إِنَّهُمْ حِزْبُ اللهِ وَ أَنْصَارُ دِینِهِ … خَلَقَهُمْ لِجَنَّتِهِ مَسْکنُهُمُ الْجَنَّةُ إِلَی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی فِی خِیامِ الدُّرِّ وَ غُرَفِ اللُّؤْلُؤِ وَ هُمْ فِی الْمُقَرَّبِینَ الْأَبْرَارِ یَشْرَبُونَ مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ وَ تِلْکَ عَینٌ یُقَالُ لَهَا تَسْنِیمٌ لَا یُشْرَبُ مِنْهَا غَیرُهُمْ»
ترجمه: همام می‌گوید به کعب الاحبار گفتم: چه می‌گویی در باره‌ی شیعیان علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام)؟ گفت: ای همام، من وصفشان را در کتاب فرو فرستاده‌شده‌ی خدا یافتم. ایشان حزب خدا و یاران دین او هستند … آنان را برای بهشتش آفریده، مسکنشان بهشت است تا فردوس برین. در خیمه‌هایی از دُرّ و غرفه‌های لؤلؤ و ایشان در مقربین ابرار هستند. از رحیق مهرشده می‌نوشند و آن چشمه‌ای است که به آن تسنیم گفته می‌شود و جز ایشان از آن نمی‌نوشند.
………………………………………
[1] نشانی آیات و روایاتی که در جواب این سؤال بیان شده، در نسخه‌ی الکترونیکی کتاب «آشنایی با منهاج فردوسیان» آمده است.