سؤال: چرا در منهاج فردوسیان، بالاترین محبت را به «فردوس» دارند نه به «خدا»؟
تفصیل سؤال: قرآن کریم می‌فرماید: «وَ الَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِلّهِ» یعنی کسانی که ایمان آوردهاند، به خدا، محبت بیشتری دارند. چرا در منهاج فردوسیان، چنان است که منهاجی، به جای این که بیشترین محبتش به خدا باشد، بیشترین محبتش نسبت به بهشت و فردوس اعلا و نعمت‌های آن است؟
جواب: بنا بر اصل «من‌محوری»، بیشترین محبت انسان، نسبت به خودش است. این آیه نیز در صدد بیان یک اصل مطلق نیست. سخن خدای تعالی در این آیه، در مقابل کسانی است که غیر از خدای تعالی را مُنعِم می‌دانند. در صدر این آیه می‌فرماید:
«وَ مِنَ النَّاسِ مَن یتَّخِذُ مِن دُونِ اللّهِ أَندَادًا یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللّهِ وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ» [سوره‌ی بقره، آیه‌ی 165]
ترجمه: و برخی از مردم در برابر خدا، همانندهایی [برای او] برمیگزینند و آنها را چون دوستی خدا، دوست میدارند؛ ولی کسانی که ایمان آوردهاند، به خدا [که نعمت‌دهنده‌ی واقعی است،] محبت بیشتری دارند.
این در حالی است که در اوایل همین سوره، با برشمردن نعمت‌های مختلف، از این که انسان، دیگری را به عنوان مُنعِم (نعمت‌دهنده) خویش بداند، نهی کرده است؛ می‌فرماید:
«یا أَیُهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ * الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الأَرْضَ فِرَاشًا وَ السَّمَاء بِنَاء وَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَّکُمْ فَلاَ تَجْعَلُواْ لِلّهِ أَندَادًا وَ أَنتُمْ تَعْلَمُونَ» [سوره‌ی بقره، آیات 21 و 22]
ترجمه: ای مردم، پروردگارتان را که شما و کسانی را که پیش از شما بودهاند آفریده است پرستش کنید، باشد که به تقوا گرایید. همان [خدایی] که زمین را برای شما فرشی [گسترده] و آسمان را بنایی [افراشته] قرار داد و از آسمان آبی فرود آورد و بدان از میوهها رزقی برای شما بیرون آورد، پس برای خدا همتایانی قرار ندهید در حالی که خود میدانید.
با این حساب، برگشت این محبت، به اِنعام الهی است، و محبت داشتن به نعمت‌دهنده، موجب می‌شود که فرمان‌های او را بهتر انجام دهند تا نعمت بیشتری از او جلب کنند.
اشکال انسان از منظر این آیه‌ی شریفه، این است که نعمت‌دهنده‌ی واقعی را رها کرده و به اشخاص یا اشیای ناتوان از نعمت‌دهی، چنان گرایشی پیدا می‌کند که در حقیقت، باید آن گرایش را به مُنعِم واقعی یعنی خدای تعالی داشته باشد.
بنا بر اصل «من‌محوری»، دوست داشتن خدای تعالی، به خاطر نعمت‌هایی است که به انسان می‌دهد و ضررهایی است که از او دفع می‌نماید. هر گاه انسان به درستی بیندیشد، در خواهد یافت که بیشترین اعطای خیر و دفع ضرر، از ناحیه‌ی حق تعالی صورت گرفته است و همین، موجب ایجاد بیشترین محبت خواهد شد.
وقتی بیشترین محبت ایجاد شد، به دنبال بیشترین رضایت خواهد بود. فردوس، بالاترین تجلّی از رضایت پروردگار متعال است و کسی که به فردوس برود، به لقاء الله نائل می‌شود. بنا بر این، کسی که بیشترین محبت را به خدای تعالی داشته باشد، باید بکوشد و بیشترین میزان از رضایت او را جلب کند تا به این سبب، خود را به فردوس اعلا برساند و به لقای محبوبش نائل گردد.