به نام خدا
با سلام
لطفاً درباره‌ی بی‌پایه بودن عقد اخوت بیشتر توضیح دهید و ساقط کردن همه‌ی حقوق غیر از شفاعت و دعا و زیارت، که در آخر صیغه‌اش آمده، چه معنایی دارد؟ با تشکر
************
باسمه تعالی
سلام علیکم
جواب را در ضمن چند شماره عرض می‌کنم:
1. امر یا فضیلتی دال بر عقد اخوت از ناحیه‌ی شارع مقدس به ما نرسیده است. محدث نوری (استاد محدث قمی صاحب مفاتیح الجنان) آن را از کتاب «زاد الفردوس» ـ که از یک نویسنده‌ی متأخر و گمنام است و به هیچ وجه نمی‌تواند منبع استجماع یک حکم، حتی مستحب ضعیف قرار بگیرد ـ نقل می‌کند. حاج شیخ عباس قمی نیز به پیروی از استادش آن را در مفاتیح الجنان نقل کرده است. متن محدث نوری چنین است:
«الْآمِیرْزَا عَبْدُ اللَّهِ الْأَصْفَهَانِیُّ فِی رِیَاضِ الْعُلَمَاءِ، فِی تَرْجَمَةِ السَّیِّدِ الْجَلِیلِ أَبِی الْمَکارِمِ حَسَنِ بْنِ شَدْقَمٍ الْمَدَنِیِّ ذَکرَ صَوْرَةَ إِجَازَةِ الْعَالِمِ الْجَلِیلِ الشَّیْخِ نِعْمَةِ اللَّهِ بْنِ خَاتُونٍ الْعَامِلِیِّ لَهُ وَ فِیهَا وَ بَعْدُ فَإِنَّ السَّیِّدَ الْجَلِیلَ النَّبِیلَ الْإِمَامَ الرَّئِیسَ وَ سَاقَ مَدَائِحَهُ وَ فَضَائِلَهُ وَ نَسَبَهُ وَ الدُّعَاءَ لَهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَفَّقَ اللَّهُ مُحِبَّهُ وَ دَاعِیَهُ نِعْمَةَ اللَّهِ بْنَ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ خَاتُونٍ الْعَامِلِیَّ لِزِیَارَةِ بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ وَ زِیَارَةِ قَبْرِ نَبِیِّهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ (علیه‌السلام) فَاتَّفَقَ لَهُ إِدْرَاک الِاجْتِمَاعِ بِحَضْرَتِهِ السَّنِیَّةِ وَ سُدَّتِهِ الْعَلِیَّةِ وَ کانَ ذَلِک یَوْمَ الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ الْحَرَامِ فِی حُدُودِ سَنَةِ سَبْعٍ وَ سَبْعِینَ وَ تِسْعِمِائَةٍ عَلَی مُشَرِّفِهَا الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ وَ عَقَدَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ الْإِخَاءَ فِی ذَلِک الْیَوْمِ الْمُبَارَک الَّذِی وَقَعَ فِیهِ النَّصُّ مِنْ سَیِّدِ الْأَنَامِ عَلَی الْخُصُوصِ بِالْإِخَاءِ فِی ذَلِک الْمَقَامِ وَ الْتَمَسَ مِنَ الْفَقِیرِ یَوْمَئِذٍ أَنْ أَکتُبَ لَهُ شَیْئاً مِمَّا أَجَازَنَاهُ الْأَشْیَاخُ… إِلَی آخِرِهِ… قُلْتُ لَمْ نَعْثُرْ عَلَی النَّصِّ الَّذِی أَشَارَ إِلَیْهِ وَ لَا عَلَی کیْفِیَّةِ هَذَا الْعَقْدِ فِی مُؤَلَّفٍ إِلَّا فِی کتَابِ زَادِ الْفِرْدَوْسِ لِبَعْضِ الْمُتَأَخِّرِینَ قَالَ فِی ضِمْنِ أَعْمَالِ هَذَا الْیَوْمِ الْمُبَارَک وَ یَنْبَغِی عَقْدُ الْأُخُوَّةِ فِی هَذَا الْیَوْمِ مَعَ الْإِخْوَانِ بِأَنْ یَضَعَ یَدَهُ الْیُمْنَی عَلَی یُمْنَی أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ وَ یَقُولَ وَاخَیْتُک فِی اللَّهِ وَ صَافَیْتُک فِی اللَّهِ وَ صَافَحْتُک فِی اللَّهِ وَ عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلَائِکتَهُ وَ کتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ (علیهم‌السلام) عَلَی أَنِّی إِنْ کنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَا أَدْخُلُهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مَعِی فَیَقُولُ الْأَخُ الْمُؤْمِنُ قَبِلْتُ فَیَقُولُ أَسْقَطْتُ عَنْک جَمِیعَ حُقُوقِ الْأُخُوَّةِ مَا خَلَا الشَّفَاعَةَ وَ الدُّعَاءَ وَ الزِّیَارَةَ» [مستدرک الوسائل، جلد 6، صفحه‌ی 279]
ترجمه: میرزا عبد الله افندی در کتاب ریاض العلماء در شرح حال حسن بن شدقم اجازه‌ی شیخ نعمت الله بن خاتون عاملی را نقل کرده که در آخرش اینطور نوشته شده است: … و بین من و بین او در آن روز مبارک برادری منعقد شد که نص از سید انام (یعنی رسول خدا ص) در خصوص ایجاد برادری در آن مقام رسیده است…
[محدث نوری می‌افزاید:] می‌گویم: بر چنین نصی و بر کیفیت عقد اخوت در هیچ کتابی، دست نیافتیم مگر در کتاب زاد الفردوس از بعضی متأخرین که در ضمن اعمال این روز مبارک گفته است: شایسته است عقد برادری در این روز با برادران بسته شود به این صورت که دست راستش را بر دست راست برادر مؤمنش بگذارد و بگوید…
2. جمله‌ی «عَاهَدْتُ اللَّهَ وَ مَلَائِکتَهُ وَ کتُبَهُ وَ رُسُلَهُ وَ أَنْبِیَاءَهُ وَ الْأَئِمَّةَ الْمَعْصُومِینَ عَلَی أَنِّی إِنْ کنْتُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ الشَّفَاعَةِ وَ أُذِنَ لِی بِأَنْ أَدْخُلَ الْجَنَّةَ لَا أَدْخُلُهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مَعِی» همان عهد شرعی است و اگر کسی آن را بشکند، باید کفاره بدهد. برای اطلاع دقیق از میزان کفاره‌اش از مرجع خود استفتاء کنید.
3. بر طبق این عهد، هر یک از دو طرف اگر طرف مقابلشان جهنمی بود، باید آنقدر بر در بهشت بماند تا او از جهنم نجات یافته و هر دو با هم وارد بهشت شوند!! آیا هیچ عاقلی تن به چنین پیمان غلاظ و شدادی می‌دهد؟! از کجا معلوم که این رفیق امروز، دشمن فردای انسان نشود و دوستی شان به هم نخورد؟ پس به حکم عقل سلیم و با توجه به نبودن دستوری از ناحیه‌ی شارع مقدس، الحذر الحذر از این که خود را بی‌جهت گرفتار یک تعهد سنگین کنید.
4. وقتی اصل کار مخدوش است، نوبت به بررسی اِسقاط آخر صیغه نمی‌رسد.
موفق باشید
حاج فردوسی