سلام
1. سود سپرده‌ی بانک‌ها چه حکمی دارد؟ تفاوت آن با سود وام در چیست؟
2. اگر سود سپرده حلال باشد و آن را حرام بدانیم آیا بیع را مانند ربا حرام نکرده‌ایم و مشمول عذاب الهی نمی‌شویم؟
3. سپرده‌ای وجود دارد به نام سررسید؛ به این شکل که شما پولی را ـ مثلاً 4 میلیون ـ به بانک می‌سپارید و بانک متعهد می‌شود بعد از مثلاً 5 سال، سود آن را یکجا به شما بپردازد که 4 میلیون به حدود 11 میلیون می‌رسد. این نوع سپرده چه حکمی دارد؟
************
باسمه تعالی
سلام علیکم
جواب 1: سود سپرده‌ی بانک، ضمن عقد شرعی مضاربه صورت می‌گیرد. به این معنی که شما، سرمایه را در اختیار بانک قرار می‌دهید تا در کارهای سودآور، به کار گیرد و درصدی به عنوان علی الحساب به شما بپردازد و باقیمانده، که عبارت است از بقیه‌ی سهم سود واقعی شما و سهم سود بانک عامل را بانک، برای خودش بردارد. به عبارت ساده، به بانک، وکالت می‌دهید که مقداری از سود را به شما بدهد و بقیه را خودش بردارد.
ولی پولی که بانک به شما قرض می‌دهد، تحت قرارداد شرعی مضاربه قرار نمی‌گیرد؛ لذا هر مقدار سودی که بیش از کارمزد حقیقی باشد، ربا و حرام خواهد بود، مگر این که راه شرعی دیگری برایش پیدا کنند.
جواب 2: اگر چیزی که حلال بودن آن، از واضحات و مسلّمات دین است را حرام بشمارید، دچار گناه شده و مشمول عقاب الهی خواهید بود ولی در غیر واضحات و غیر مسلّمات، باید یا مجتهد باشید، یا مکلّف و یا محتاط. پس اگر مجتهد بودید و بر طبق تلاش علمی خودتان یافتید که سود سپرده، حرام است، هر چند در حقیقت و نفس الامر، حلال باشد، عقاب نخواهید داشت؛ همچنین است اگر مقلّد باشید و اعلم یقینی را بتوانید تشخیص دهید و فتوای او، حلال بودن سود سپرده باشد، باز هم عقاب نخواهید داشت. البته راه مطمئن، احتیاط است که احتیاط در ترک سود سپرده و وام‌های سوددار است.
جواب 3: اگر مضاربه‌ی شرعی برقرار شود، اشکال ندارد که سهم سود شما را یکجا به شما بدهند. یعنی تابع قراردادتان است به این صورت که به بانک، وکالت می‌دهید سود ماهانه یا سالانه‌ی شما را به عنوان سرمایه‌ی جدید، محسوب کرده و برای آن نیز سود علی الحساب بدهند و همینطور، سپس در پایان مدت مثلاً پنج سال، تمام سرمایه و سودهایی که تبدیل به سرمایه‌گذاری جدید شده و آخرین سود را یکجا به شما بدهند.
موفق باشید
حاج فردوسی