حاج فردوسی

در جامعه‌ای که اکثراً ریش خود را می‌تراشند، اگر منهاجی ریشش بلند باشد و سبیلش را بتراشد و به القابی مانند وهابی و داعشی و … وصف شود، آیا خلاف بنای عقلا عمل کرده است؟

باسمه تعالی

برای رساندن شما به جواب این سؤال، بهتر است «بنای عقلا» را برایتان تعریف کرده و شرح دهم تا هیچگاه در موارد مشابه، دچار سؤال و شبهه نگردید.

«بنای عقلا» به چیزهایی گفته می‌شود که «زمان»، «مکان» و «دین» بر نمی‌دارد.

زمان بر نمی‌دارد، یعنی اگر از مردم الان یا دو هزار سال پیش یا دو هزار سال بعد بپرسید، جواب همگی یکی است.

مکان بر نمی‌دارد، یعنی اگر از ساکنان قطب شمال و جنوب، استوا، یا از مردم صحرانشین یا کوه‌نشین یا ساحل‌نشین بپرسید، جواب همگی یکی است.

دین بر نمی‌دارد، یعنی اگر از مسلمان، یهودی، مسیحی، جین، سیک، شینتو، بودایی، بهایی و حتی لائیک و آتئیست بپرسید، جواب همگی یکی است.

بنا بر این تعریف، «بنای عقلا» پایه‌ی تمام ادیان و مقدم بر تعالیم انبیاء الهی است. با این تعریف، روشن می‌شود که منظور من از «بنای عقلا» با تعریف مشهور در نزد فقها و اصولیون فرق دارد. از دیدگاه فقها و اصولیون، حجّیتِ بنای عقلا به هیچ وجه مطلق نیست، بلکه مشروط است؛ اما در تعریف من، «بنای عقلا» مطلق است و به تعبیر ادبی، فرش «تعالیم پیامبران»، بر تار و پود «بنای عقلا» بافته شده است.

بحث کامل و تخصصی در باره‌ی «بنای عقلا» در نزد فقها و اصولیون و فرق آن با تعریفی که من از بنای عقلا دارم و نیز رابطه‌ی منطقی «بنای عقلا» با «شرع»، در نسخه‌ی دوم کتاب «مفاهیم راهبردی منهاج فردوسیان» آمده است.

برای روشن شدن بیشتر، چند نمونه از «بنای عقلا» را برایتان ذکر می‌کنم:

1. «حسن احسان به محسن» یعنی عقلای دنیا بر این مطلب اتفاق نظر دارند که خوب است به کسی که به شما خوبی کرد، خوبی کنید.

2. «قبح اسائه به محسن» یعنی عقلای دنیا بر این مطلب اتفاق نظر دارند که بد است به کسی که به شما خوبی کرد، بدی کنید.

3. «حسن احسان به والدین» یعنی عقلای دنیا بر این مطلب اتفاق نظر دارند که خوب است به پدر و مادرتان خوبی کنید.

4. «قبح قتل نفس محترمه» یعنی عقلای دنیا بر این مطلب اتفاق نظر دارند که بد است بدون جهت عقلایی و درست، جان کسی که ضرر و خطری برای شما ندارد را بگیرید.

5. «حسن اعانه‌ی ضعیف» یعنی عقلای دنیا بر این مطلب اتفاق نظر دارند که خوب است به کسی که نیاز به کمک دارد، در صورتی که توانایی داشته باشید، کمک کنید.

امیدوارم با روشن شدن معنی «بنای عقلا»، بتوانید پاسخگوی سؤالات خود و دیگران در این زمینه باشید.

حاج فردوسی