در مطلبی شما با تکیه بر بنای عقلا و استناد به آیات و روایات اصل اساسی و لازمه پذیرش اعمال عبادی خصوصا نماز را حضور قلب معرفی کرده اید و به این فتوای فقها ”نماز بی حضور قلب، امر مولا به نماز خواندن را ساقط می‌کند” خرده گرفته‌اید. اما سوالی که پیش می‌آید این است که:
۱. اگر نماز بی حضور قلب، امر مولا به حضور قلب را ساقط نکند، پس آیا می‌توان گفت که نماز بی‌حضور قلب تفاوتی با نماز نخواندن ندارد؟ چرا که در هر دو صورت امر مولا را انجام نداده‌ایم و چیزی برایمان ثبت نشده است؟
۲. اگر نماز بی‌حضور قلب، امر مولا را ساقط نمی‌کند، با توجه به ساقط نشدن امر مولا، چرا حضور قلب در طبقه سوم قوانین و در واجبات نیامده است؟ بلکه در طبقه پنجم آمده است و آن هم نه خود حضور قلب بلکه تلاش برای حضور قلب است که در منهاج فردوسیان بر آن تاکید شده است؟
************
باسمه تعالی
سلام علیکم
جواب 1: فتوای عقل سلیم این است که آوردن ظرف خالی، کفایت از امر مولا نمی‌کند. یعنی وقتی مولا به غلامش بگوید: «تشنه‌ام، کوزه را بیاور»، اگر غلام، کوزه‌ی خالی را ببرد، نه تنها تشویق نمی‌شود که توبیخ می‌گردد. وقتی خالق تعالی می‌فرماید: نماز را برای یاد من برپای دار. اگر بنده‌اش نماز را بدون یاد او بجا آورد، نه تنها تشویق نمی‌شود که مستحق توبیخ است.
فتوای شرع انور، در این زمینه، کاملاً همسو با فتوای عقل سلیم و در راستای بنای عقلاست. برای آشنایی با فتوای شرع انور در باره‌ی نماز بی‌حضور قلب، تذکر دوم از مطلبی با عنوان «جایگاه حضور قلب» را مطالعه کنید.
جواب 2: در نظام جامع تربیتی منهاج فردوسیان، پنج حکم (واجب، مستحب، حرام، مکروه، مباح) نداریم بلکه دو مسیر «بایدها» و «نبایدها» داریم. در مسیر «بایدها»، دستوراتی آمده است که باید از اهم به مهم، مراعات کنید. نیز در «نبایدها» نهی‌هایی آمده که باید از اهم به مهم مراعات نمایید و آن موارد را ترک کنید. این مطلب به طور کامل در کتاب «اصول استجماع منهاج فردوسیان» توضیح داده شده است.
در مسیر «بایدها» در نظام جامع تربیتی منهاج فردوسیان، در قدم اول می‌فرماید: «قالب نماز را بیاور» تا اصل نماز خواندن را فرابگیری و برایت عادت شود، سپس در قدم بعدی می‌فرماید: «محتوای نماز را بیاور».
شاید شنیده باشید کودکان می‌خوانند: «کاسه‌تو بیار آش بگیر». این اصل منطقی در این شعر کودکانه دیده می‌شود که اول باید «کاسه» را آورد، بعد «آش» گرفت. نمی‌شود اول «آش» را گرفت بعد به دنبال «کاسه» رفت. اول باید ظرف و قالب نماز را فرا گرفت، سپس در قدم بعدی، به دنبال محتوای آن بود.
البته کسی که بر اساس نظام جامع تربیتی منهاج فردوسیان سیر می‌کند و تربیت می‌شود، در اندک زمانی از قدم اول که امر به قالب نماز می‌کند، به قدم بعدی که امر به محتوای نماز می‌کند می‌رود و نمازش با حفظ مراتب یادگیری، نمازی کامل و جامع شده، از ظاهری آراسته و باطنی نورانی برخوردار می‌گردد؛ اما کسی که مسلمان موروثی باشد و بر اساس برنامه‌ای نظام‌مند سیر نکند، تا آخر عمر در قالب نماز خواهد ماند و در روز قیامت، با نمازی که خیلی با بی‌نمازی فرقی ندارد، خدای تبارک و تعالی را ملاقات خواهد کرد.
موفق باشید
حاج فردوسی