سؤال: آیا تأخیر اجل با دعا و به تبع آن با التماس دعا، بر خلاف تصریح قرآن کریم نیست؟ زیرا بنا بر نظر خدای تعالی در قرآن کریم، هر انسانی در این دنیا، مهلت مشخصی دارد که نمیتوان آن را جلو انداخت و نمیشود آن را عقب انداخت. خدای تعالی در قرآن کریم به صراحت میفرماید: «وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ فَإِذَا جَاء أَجَلُهُمْ لاَ یَسْتَأْخِرُونَ سَاعَةً وَ لاَ یَسْتَقْدِمُونَ» [سورهی اعراف، آیهی 34]
ترجمه: و براى هر امتى، اجلى است پس چون اجلشان فرا رسد نه [میتوانند] ساعتى آن را پس اندازند و نه پیش.
و نیز میفرماید: «وَ لَن یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاء أَجَلُهَا» [سورهی منافقون، آیهی 11]
ترجمه: و هر کس اجلش فرا رسد، هرگز خدا [آن را] به تأخیر نمیاندازد.
جواب: در آیهی اول میفرماید: «براى هر امتى، مهلتى است پس چون مهلتشان فرا رسد نمیتوانند آن را پس و پیش کنند». تصریح آیه بر این است که خود انسان نمیتواند عمرش را کم یا زیاد کند، ولی خدا میتواند این کار را انجام دهد. هر گاه خود انسان بخواهد با انجام اعمالی عمرش را کمتر یا بیشتر کند، چنین چیزی امکان ندارد اما اگر از خدا بخواهد که خداوند عمرش را زیاد کند، خداوند این قدرت را دارد که این کار را انجام دهد. پس با التماس دعا میتوان عمر را زیاد کرد و اجل را به تأخیر انداخت؛ ولی خود انسان نمیتواند با ترفندی چنین کاری انجام دهد.
در آیهی دوم میفرماید: «هر کس مهلتش فرا رسد، هرگز خدا آن مهلت را به تأخیر نمیاندازد». به عبارت دیگر، خداوند بر عمر کسی «نمیافزاید»؛ ولی نمیگوید خدا «نمیتواند» بر عمر کسی بیفزاید. پس اگر «میتواند» عمر کسی را بیشتر کند، «میتوانیم» دعا کنیم و از او بخواهیم این کار را انجام دهد. پس باز هم نتیجه میگیریم که با التماس دعا میتوان عمر را زیاد کرد و اجل را به تأخیر انداخت؛ ولی به صورت پیشفرض، خداوند بنا ندارد بعد از پایان مهلت، بر عمر کسی بیفزاید.
علاوه بر توضیحات فوق، در روایتی از امام باقر (علیهالسلام) تصریح شده که «دعا» و به تبع آن «التماس دعا» میتواند مرگ را به تأخیر اندازد.
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله وسلّم): «فِی هَذِهِ الْحَبَّةِ السَّوْدَاءِ مِنْهَا شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ إِلَّا السَّامَ». فَقَالَ: «نَعَمْ» ثُمَّ قَالَ: «أَ لَا أُخْبِرُکَ بِمَا فِیهِ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ حَتَّى السَّامِ» قُلْتُ: بَلَى. قَالَ: «الدُّعَاءُ». [فلاح السائل و نجاح المسائل، سید بن طاووس، صفحهی 28]
ترجمه: راوی میگوید: به امام باقر (علیهالسلام) عرض کردم [آیا درست است که] پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودهاند: در سیاهدانه شفای هر دردی غیر از مرگ است؟ فرمودند: بله. سپس فرمودند: آیا تو را از چیزی آگاه کنم که دوای هر دردی، حتی مرگ است؟ عرض کردم: بله. فرمودند: دعا.