نام کتاب:
از این کتاب با عنوان‌های «السقیفة»[1]، «اسرار آل محمد (ص)»، «کتاب فِتَن»، «کتاب وفاة النبی (ص)»، «کتاب امامت»[2]، «اصل سلیم بن قیس هلالی»[3] و «کتاب سلیم بن قیس هلالی»[4] نام برده شده است.
مؤلف کتاب:
سُلَیْم بن قِیْس هِلالی عامری کوفی (76 ق)
خلاصه‌ی محتوای کتاب:
مهمترین موضوعات مطرح‌شده در کتاب سلیم بن قیس عبارتند از:
تأکید بر افضل بودن اهل بیت (علیه‌السلام)
اثبات ولایت و وصایت امام علی (علیه‌السلام) بعد از پیامبر(ص)
تصریح به تعداد امامان شیعه از سوی پیامبر و معرفی آنان
تصریح به اینکه امام مهدی(عج) از نسل نهم امام حسین (علیه‌السلام) است.
بیان جزئیات واقعه سقیفه و شیوه برخورد امام علی (علیه‌السلام) و یاران وی.
واقعه هجوم و آتش زدن خانه امام علی (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه(س).
مرتد شدن همه اصحاب پس از درگذشت پیامبر(ص)، مگر چهار نفر: سلمان، ابوذر، مقداد و زبیر.
توطئه قتل امام علی (علیه‌السلام) توسط خالد بن ولید به دستور ابوبکر.
عدم ایمان دو خلیفه اول و باقی بودن آنان بر عقاید پیش از اسلام.
جمع‌آوری قرآن توسط امام علی (علیه‌السلام) و موضع وی در برابر جمع‌آوری قرآن توسط عمر و عثمان.
پیشگویی پیامبر(ص) و امام علی (علیه‌السلام) درباره‌ی حکومت ظالمانه اموی و نهضت عباسیان و ظلم به شیعیان.[5]
بررسی‌های بیشتر:
به صورت کلی اقوال موجود درباره‌ی کتاب سلیم را به سه دسته می‌توان تقسیم کرد:
1. دسته‌ی اوّل که غالب دانشمندان و محدثان شیعه را در بر می‌گیرد، کتاب سلیم را از اصول معتبر و مستند دانسته‌اند.
در رأس این گروه، محدّث نعمانی (اوائل قرن چهارم) قرار دارد که با صراحت، همه‌ی مندرجات کتاب سلیم را معتبر و متقن دانسته است.[6]
2. برخی نیز با این کتاب مخالفت کرده‌اند؛ بعضی با اصل استناد این کتاب به سلیم مخالف بوده و می‌گویند اصل این کتاب جعلی است و عده‌ای دیگر با قبول اصل استناد، روایات آن را رد کرده و احادیث کتاب را موثق نمی‌دانند.[7]
3. نظریه‌ی سوم، راهی در میان این دو قول را می‌جوید. از یک سو کتاب سلیم و سند آن را اجمالاً تصدیق می‌کند و ادلّه بر مجعول بودن اصل کتاب را نادرست می‌داند و از سوی دیگر معتقد است آنچه از نسخه‌های کتاب در قرون بعد برجای مانده، خالی از تحریف نیست. لذا تمام روایات کتاب سلیم باید به مانند روایات دیگر، بررسی شده و پس از بررسی، درباره‌ی آن حکم به صحت یا دروغ بودن کرد و این بررسی جزء به جزء، راه میانه‌ی دو قول است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
علاوه بر اشکالات فوق، در کتاب مذکور، هیچ اعتقاد یا دستورالعملی نیامده است، به همین دلیل، حتی اگر روایاتش را صحیح بشماریم، نقشی در تأسیس قاعده‌ی نظری یا قانون عملی ندارد.
بنا بر آنچه گذشت، کتاب سلیم بن قیس، از منابع استجماع تأسیسی قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان نیست.
---------------------------------------------
[1]. زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۱۹.
[2]. هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۴۷.
[3]. آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۲.
[4]. آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۷۶.
[5]. سبحانی، «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۲۱.
[6]. سبحانی، «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص 20.
[7]. سبحانی، «گامی دیگر در شناسایی و احیای کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص 23؛ جوادی، قاسم، کتاب سلیم بن قیس، ص 164- 165، فصلنامه علمی- تخصصی علوم حدیث، شماره 35- 36، بهار و تابستان 1384.