نام کتاب:
نام این کتاب، «بَصائِرُ الدَّرَجاتِ الکُبْری فی فَضائِلِ آلِ مُحمّد» است که با عنوان «بَصائِرُ الدَّرَجاتِ فی عُلومِ آلِ مُحمَّدٍ و ما خَصَّهُمُ اللهُ بِه» نیز خوانده شده است.
مؤلف کتاب:
مؤلف این کتاب، ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار، معروف به «صفّار قمی» (۲۹۰ ق) است.
خلاصه‌ی محتوای کتاب:
کتاب بصائر الدرجات حاوی ۱۸۸۱ حدیث است و ده بخش اصلی دارد که هر بخش مشتمل بر ۱۰ تا ۲۴ باب است. اغلب احادیث این کتاب کامل است و در آنها تعلیق یا ارسال دیده نمی‌شود.
این کتاب در شمار منابع حدیثی ـ کلامی به‌شمار می‌آید و احادیثی در باب علم، از جمله فریضه بودن طلب علم، ثواب عالم و متعلّم و برتری عالمان آغاز و با نقل احادیثی در مورد آل محمد (علیهم‌السلام) و علم و فضیلت و ولایت امامان شیعه ادامه می‌یابد. مطالبی که در این کتاب درباره آنها احادیث بسیار نقل شده، عبارت است از:
وجوب اطاعت از اهل بیت پیامبر (علیهم‌السلام) و مودّت نسبت به ایشان؛ معدن علم و مفاتیح حکمت بودن ائمه‌ی اطهار (علیهم‌السلام)؛ حجت خداوند و متولیان امر الهی بودن وی؛ وارث علم انبیاء بودن آنان؛ علم تفسیر و تأویل قرآن نزد ایشان و خالی نبودن زمین از امام.
بررسی‌های بیشتر:
کتاب بصائر الدرجات از معتبرترین اصول قدمای شیعه است و از زمان نگارش تا کنون، پیوسته مورد توجه علما و فقها و بزرگان شیعه بوده و در کتاب‌های خود، بسیار به آن استناد نمودهاند، بزرگانی مانند: شیخ کلینی در کتاب کافی، شیخ حر عاملی در کتاب وسائل الشیعة و علامه مجلسی در بحار الانوار.
راوی بصائر الدرجات، محمّد بن یحیی العطّار است که از محدثان و مشایخ امامیه در قم بوده است. نجاشی بصائر الدرجات را از طریق ابوعبد االله بن شاذان از احمد بن محمّد بن یحیی از محمّد بن یحیی العطّار و او از صفّار روایت می‌کند.
شیخ طوسی نیز بصائر را از طریق حسین بن عبیداالله از احمد بن محمد بن یحیی از محمّد بن یحیی العطّار از صفّار روایت کرده است.
صاحب وسائل الشیعه که بصائر الدرجات را در زمره‌ی مصادر معتبر و قابل اعتمادِ کتاب خود قرار داده، طریقِ خود را در خاتمه‌ی کتاب به شیخ طوسی بیان کرده و صفّار را از جمله افرادی شمرده است که از این طریق، کتب و روایات آنها را نقل می‌کند. با این بیان معلوم می‌شود که این کتاب، از طرق معتبری روایت شده است.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
بنا بر آنچه گذشت، کتاب بصائر الدرجات، از منابع استجماع تأسیسی قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان است.