نام کتاب:
نام این کتاب، «اَلْإرْشاد فی مَعْرفةِ حُجَجِ الله عَلَی الْعِباد» است که به اختصار، «الارشاد» و «ارشاد مفید» خوانده می‌شود.
مؤلف کتاب:
مؤلف این کتاب، ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی (413 ق) مشهور به «شیخ مفید» است.
خلاصه‌ی محتوای کتاب:
این کتاب در یک مقدمه و دوازده باب به تعداد ائمه‌ی شیعه (علیهم السلام) تنظیم شده و بیشترین حجم کتاب پیرامون امیر مؤمنان (علیه‌السلام) است و پس از آن زندگانی دیگر امامان معصوم (علیهم‌السلام) نقل می‌گردد. در ذیل هر باب از سه تا سیزده فصل را با عناوین مختلف مربوط به مسائل تاریخی عام (حوادث مسلمانان)، مسائل تاریخی هر امام (ولادت، سرگذشت و شهادت)، فضائل، اصحاب، کلمات و خطبه‌ها، اولاد، فضیلت زیارت، کرامات و معجزات، و مناظرات و احتجاج‌های آن بزرگواران منعقد ساخته است.
ابواب کتاب به این ترتیب است:
باب اول شامل: علی (علیه‌السلام) کیست؟، در باب اخبار و فضائل و مناقب و کلمات حکمت آمیز و معجزات و آثار برجسته علی (علیه‌السلام)، پاره‌ای از سخنان علی (علیه‌السلام)، فرزندان علی (علیه‌السلام) و تعداد آنان.
باب دوم شامل: امام حسن (علیه‌السلام)، فرزندان امام حسن (علیه‌السلام).
باب سوم شامل: امام حسین (علیه‌السلام)، فضائل ایشان و زیارت و ذکر مقتل و مصائب او.
باب چهارم شامل: امام سجاد (علیه‌السلام)، تاریخ ولادت و دلائل امامت و مدت عمر و خلافت و زمان وفات و سبب شهادت و محل دفن، بخشی از اخبار و فضائل آن حضرت، اسامی و عدد فرزندان حضرت سجاد (علیه‌السلام).
باب پنجم شامل: امام باقر (علیه‌السلام)، تاریخ ولادت و دلائل امامت و مدت عمر و خلافت و هنگام وفات و سبب شهادت و محل قبر، احوال برادران آن حضرت، فرزندان حضرت باقر (علیه‌السلام) و اسامی و عدد آنها.
باب ششم شامل: امام صادق (علیه‌السلام)، تاریخ تولد و دلائل امامت و مدت عمر و خلافت و هنگام وفات و محل دفن، فرزندان و بخشی از فضائل و اخبار او، بخشی از اخبار و گفتار حضرت صادق (علیه‌السلام).
باب هفتم شامل: امام کاظم (علیه‌السلام)، فرزندان و تاریخ تولد و ادله امامت و مدت عمر و خلافت و زمان وفات، بخشی از فضائل و مناقب و حالاتی که دلیل بر برتری او بر دیگرانست، سبب رحلت حضرت ابوالحسن (علیه‌السلام) و بخشی از اخبار مربوط به آن و علت دستگیری آن حضرت و محبوس کردن ایشان، فرزندان و بخشی از اخبار مربوط به آنان.
باب هشتم شامل: امام رضا (علیه‌السلام)، تاریخ میلاد و دلائل امامت و مدت عمر و خلافت و زمان وفات و مرقد و عدد فرزندان و مختصری از اخبار آنان، بخشی از خصوصیات و فضائل حضرت رضا (علیه‌السلام)، علت رحلت حضرت رضا (علیه‌السلام) و أخبار وارده در آن.
باب نهم شامل: امام جواد (علیه‌السلام)، تاریخ تولد و دلائل امامت و مدت خلافت و عمر و سبب وفات و مرقد مطهر و عدد فرزندان و بخشی از فضائل و اخبار او، بخشی از اخباری که دلیل بر امامت اوست مخصوصاً آنها که مشتمل بر تصریح و اشاره پدر بزرگوارش بوده، مناقب و دلائل و معجزات حضرت جواد (علیه‌السلام).
باب دهم شامل: امام هادی (علیه‌السلام)، تاریخ تولد و دلائل امامت و بخشی از اخبار و فضائل و مدت خلافت و عمر و علت وفات و محل قبر و عدد فرزندان و بخشی از اخبار مربوط به آن، تصریح به امامت و اشاره به خلافت آن حضرت، بیان اخبار و براهین و بینات حضرت هادی (علیه‌السلام)، ورود حضرت امام (علیه‌السلام) از مدینه به سامرا.
باب یازدهم شامل: امام عسکری (علیه‌السلام)، تاریخ تولد و دلائل امامت، اخباری که مشتمل بر تصریح و اشاره پدر اوست به خلافت و امامت حضرت عسکری (علیه‌السلام)، بخشی از اخبار و فضائل و معجزات حضرت عسکری (علیه‌السلام)، رحلت حضرت عسکری و مرقد مطهر و فرزند بزرگوار او.
باب دوازدهم شامل: حضرت مهدی (ارواحنا فداه)، تاریخ میلاد و دلائل امامت و بخشی از اخبار و غیبت و آئین او در هنگام ظهور و مدت دولت الهیه او، معجزات و خوارق عادات حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه)، علائم و مدت ایام ظهور و بیانی از سیرت و طریقه‌ی فرمانروائی و برخی از اموری که در هنگام دولت او پیدا می‌شود.
بررسی‌های بیشتر:
مطالب کتاب ارشاد، از چند صورت خارج نیست:
1. تاریخ؛ نقل‌هایی از کتاب‌های تاریخی یا به صورت معنعن از غیر معصوم ولی به قالب حدیث. از تاریخ در استجماع قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان استفاده نشده است.
2. روایات مرسل؛ که با عبارت «روی» ذکر شده است. از روایات مرسل نیز در استجماع قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان استفاده نشده است.
3. روایات مشهور؛ روایاتی است که در مجامع روایی دیگر مانند کافی شریف، آمده است. از روایات تکراری در استجماع تأسیسی قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان استفاده نشده است.
بنا بر این، به دلیل این که در کتاب مذکور، هیچ اعتقاد یا دستورالعملی که بدون سابقه باشد، نیامده است، مطالب و روایات این کتاب، در تأسیس قاعده‌ی نظری یا قانون عملی، جایگاهی ندارد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
بنا بر آنچه گذشت، کتاب الارشاد، از منابع استجماع تأسیسی قواعد نظری و قوانین عملی منهاج فردوسیان نیست.