سؤال: تفصیلی شدن اعتقادات اجمالی به چه معنی است؟
جواب: هر منهاجی برای پیمودن راه کمال و سعادت، باید معتقد به مجموعهای از اعتقادات شود. اعتقاد یافتن به قواعد نظری در اولین مراحل حرکت به معنی عدم انکار آن و عدم مخالفت با آن است. یعنی همین که کسی با قواعد نظری (پایه، تکمیلی و تجمّلی) مخالفت نکند، و اجمالاً آن را قبول نماید به طوری که بتواند بر طبق آن عمل نماید، برای شروع حرکت کافی است. پس از طی مراحل مختلف عمل، یعنی مراعات طبقات بالای قوانین منهاج فردوسیان، آنچه به صورت اجمال معتقد شده، به صورت تفصیلی در میآید. به عبارت ساده، در اول راه، معتقد بود خدایی هست ولی پس از سالها مراعات قوانین، به آنجا رسد که خدای تعالی را مییابد یعنی برخی از اسماء و صفات الهی در وجودش تجلی میکند. در اول راه، معتقد بود حضرت ختمی مرتبت (صلّی الله علیه و آله و سلّم) استاد اعظم راه تکامل هستند ولی پس از سالیانی عمل به قوانین، حقیقت این اعتقاد در جانش آشکار میگردد. در اول راه، اجمالاً معتقد به حضور استاد حاضر (ارواحنا فداه) بود ولی در نهایت، آن حضرت را به حقیقت استادی مییابد و ظهور شخصی آن حضرت برایش تحقق مییابد و در خواب یا بیداری به حضور باهر النور آن بزرگوار میرسد. در اول راه، معتقد بود که قیامت و بهشت و جهنم هست ولی بر اثر مراعات قوانین، قیامت، بهشت و جهنم را در خواب یا مکاشفه میبیند و یقین به آن حاصل میکند. و همچنین است سایر اعتقادات.
پس به اختصار، باید گفت: آنچه در اول راه به صورت اطلاعات بود، در انتهای سیر، تبدیل به اعتقادات واقعی و یقینی میشود.