حاج فردوسی

روزه آن است که برای انجام فرمان خداوند متعال، از اذان صبح تا مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند و شرح آنها بعداً گفته خواهد شد، خودداری نمایید.
نیت
مسأله‌ی 1550: گفتن نیت روزه به زبان یا گذراندن نیت روزه از قلبتان را لازم ندانید، بلکه همین قدر که برای انجام فرمان خداوند متعال از اذان صبح تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهید را کافی بدانید، و برای آن که یقین کنید، تمام این مدت را روزه بوده‌اید، باید مقداری پیش از اذان صبح و مقداری بعد از مغرب از انجام کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری نمایید.
مسأله‌ی 1551: می‌توانید در هر شب از ماه رمضان برای روزه‌ی فردای آن نیت کنید و بهتر است که شب اول ماه، نیت روزه‌ی همه‌ی ماه را بنمایید.
مسأله‌ی 1552: وقت نیت روزه‌ی ماه رمضان را از اول شب تا اذان صبح بدانید.
مسأله‌ی 1553: وقت نیت روزه‌ی مستحبی را از اول شب تا موقعی که به اندازه‌ی نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد، بدانید؛ که اگر تا این وقت، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشید، می‌توانید نیت روزه‌ی مستحبی کنید.
مسأله‌ی 1554: هر گاه در غیر ماه رمضان و نذر معین، پیش از اذان صبح بدون نیت روزه خوابیده باشید، اگر پیش از ظهر بیدار شوید و نیت کنید، روزه‌ی‌تان ـ چه واجب و چه مستحب ـ را صحیح بدانید، و اگر بعد از ظهر بیدار شوید، نباید نیت روزه‌ی واجب نمایید. ولی در ماه رمضان و واجب مضیّق مثل نذر معیّن، باید نیت روزه بنمایید و آن را تمام کنید و بعد هم قضای آن را بجا آورید.
مسأله‌ی 1555: اگر بخواهید در غیر روزه‌ی ماه رمضان، روزه‌ی دیگری بگیرید، باید آن را معیّن نمایید، مثلاً نیت کنید که روزه‌ی قضا یا روزه‌ی نذر می‌گیرید، ولی تعیین روز چندم در ماه رمضان را لازم ندانید، بلکه اگر ندانید ماه رمضان است، یا فراموش نمایید و روزه‌ی دیگری را نیت کنید، آن را روزه‌ی ماه رمضان حساب کنید.
مسأله‌ی 1556: اگر بدانید ماه رمضان است و عمداً نیت روزه‌ی غیر ماه رمضان کنید، نه روزه‌ی ماه رمضان حسابش کنید و نه روزه‌ای که قصد کرده‌اید.
مسأله‌ی 1557: هر گاه مثلاً به نیت روز اول ماه، روزه بگیرید، بعد بفهمید دوم یا سوم بوده، روزه‌تان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1558: هر گاه پیش از اذان صبح نیت کنید و بیهوش شوید و در بین روز به هوش آیید، باید روزه‌ی آن روز را تمام نمایید و قضای آن را نیز بجا آورید.
مسأله‌ی 1559: اگر پیش از اذان صبح نیت کنید و مست شوید و در بین روز به هوش آیید، باید روزه‌ی آن روز را تمام کنید و قضای آن را هم بجا آورید.
مسأله‌ی 1560: اگر پیش از اذان صبح نیت کنید و بخوابید و بعد از مغرب بیدار شوید، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1561: اگر ندانید یا فراموش کنید که ماه رمضان است و پیش از ظهر ملتفت شوید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشید، باید نیت کنید و روزهتان را صحیح بدانید ولی اگر کاری که روزه را باطل می‌کند انجام داده باشید، یا بعد از ظهر ملتفت شوید که ماه رمضان است، باید تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام ندهید و بعد از ماه رمضان، روزه‌ی آن روز را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1562: هر گاه پیش از اذان صبح ماه رمضان بالغ شوید، باید روزه بگیرید، بلکه اگر پیش از ظهر بالغ شوید و مفطری بجا نیاورده باشید، آن روز را قصد روزه کنید، ولی اگر بعد از اذان بالغ شوید، روزه‌ی آن روز را واجب ندانید.
مسأله‌ی 1563: هر گاه برای به جا آوردن روزه‌ی میتی اجیر شده باشید، به جای روزه‌ی مستحبی، آن روزه‌ها را بگیرید، ولی اگر روزه‌ی قضا یا روزه‌ی واجب دیگری دارید، نباید روزه‌ی مستحبی بگیرید. و چنانچه فراموش کنید و روزه‌ی مستحب بگیرید، در صورتی که پیش از ظهر یادتان بیاید، نیت خود را به روزه‌ی واجب برگردانید. ولی اگر بعد از ظهر یا بعد از مغرب ملتفت شوید، روزه‌ی آن روز را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1564: اگر غیر از روزه‌ی ماه رمضان، روزه‌ی معین دیگری برایتان واجب شده باشد، مثلاً نذر کرده باشید که روز معینی را روزه بگیرید، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیت نکنید، روزهتان را باطل بشمارید، ولی اگر ندانید که روزه‌ی آن روز بر شما واجب است، یا فراموش کنید و پیش از ظهر یادتان بیاید، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشید، نیت روزه کنید و قضایش را هم بجا آورید.
مسأله‌ی 1565: اگر برای روزه‌ی واجب غیر معینی مثل روزه‌ی کفاره، عمداً تا نزدیک ظهر نیت نکنید، بلکه اگر پیش از نیت روزه، تصمیم داشته باشید که روزه نگیرید، یا تردید داشته باشید که بگیرید یا نه، چنانچه کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشید، می‌توانید پیش از ظهر نیت روزه کنید.
مسأله‌ی 1566: هر گاه کافری پیش از ظهر ماه رمضان، مسلمان شود و از اذان صبح تا آن وقت، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، باید نیت روزه کند، و اگر کاری که روزه را باطل می‌کند انجام داده باشد، باید تا شب از مبطلات روزه پرهیز کند و روزه‌ی آن روز را قضا نماید.
مسأله‌ی 1567: هر گاه مریض باشید و پیش از ظهر ماه رمضان خوب شوید و از اذان صبح تا آن وقت، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشید، باید نیت روزه کنید و آن روز را روزه بگیرید، و چنانچه بعد از ظهر خوب شوید، باید تا شب از مبطلات روزه پرهیز کنید و روزه‌ی آن روز را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1568: روزی را که شک دارید آخر شعبان است یا اول ماه رمضان، به نیت روزه‌ی قضا روزه بگیرید، و چنانچه بعد معلوم شود ماه رمضان بوده، روزه‌ی ماه رمضان حساب کنید.
مسأله‌ی 1569: اگر روزی را که شک دارید آخر شعبان است یا اول ماه رمضان، به نیت روزه‌ی قضا یا روزه‌ی مستحبی و مانند آن روزه بگیرید، و در بین روز بفهمید که ماه رمضان است، باید نیت روزه‌ی ماه رمضان کنید.
مسأله‌ی 1570: اگر در روزه‌ی واجب معینی مثل روزه‌ی ماه رمضان مردد شوید که روزه‌ی خود را باطل کنید یا نه، یا قصد کنید که روزهتان را باطل کنید، اگر چه از قصدی که کرده‌اید توبه نمایید و کاری هم که روزه را باطل می‌کند انجام ندهید، روزهتان را باطل بشمارید، ولی باید تا مغرب از انجام مفطرات پرهیز نمایید و بعد قضا نمایید.
مسأله‌ی 1571: در روزه‌ی مستحب و روزه‌ی واجبی که وقت آن معین نیست، مثل روزه‌ی کفاره، اگر قصد کنید کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهید، یا مردد شوید که به جا آورید یا نه، چنانچه به جا نیاورید، می‌توانید پیش از ظهر، دوباره نیت روزه کنید.

چیزهایی که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید
مسأله‌ی 1572: نُه چیز را باطل‌کننده‌ی روزه بدانید: اول: خوردن و آشامیدن. دوم: جماع. سوم: استمنا، و استمنا آن است که با خود کاری کنید که منی از شما بیرون آید. چهارم: دروغ بستن به خدای تعالی و استادان منهاج (علیهمالسلام). پنجم: رساندن غبار غلیظ به حلق. ششم: فرو بردن تمام سر در آب. هفتم: باقی ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح. هشتم: اماله کردن با چیزهای روان. نهم: قی کردن. و احکام اینها در مسائل آینده گفته خواهد شد.

1. خوردن و آشامیدن
مسأله‌ی 1573: اگر در حال روزه، با التفات به این که روزه‌دار هستید، چیزی بخورید یا بیاشامید، روزهتان را باطل بدانید، چه خوردن و آشامیدن آن چیز معمول باشد مثل نان و آب، چه معمول نباشد مثل خاک و شیره‌ی درخت، و چه کم باشد یا زیاد. حتی اگر مسواک را از دهان بیرون آورید و دوباره به دهان ببرید و رطوبت آن را فرو دهید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1574: اگر موقعی که مشغول غذا خوردن هستید بفهمید صبح شده، باید لقمه را از دهانتان بیرون آورید. و چنانچه عمداً فرو ببرید، روزهتان را باطل بشمارید و علاوه بر قضا، به دستوری که بعداً گفته خواهد شد، کفاره هم پرداخت نمایید.
مسأله‌ی 1575: اگر در حال روزه، سهواً چیزی بخورید یا بیاشامید، روزهتان را باطل نشمارید.
مسأله‌ی 1576: در حال روزه از استعمال آمپولی که به جای غذا به کار می‌رود، خودداری کنید. و تا مجبور نشده‌اید، آمپول غیر خوراکی مانند آمپول بی‌حسی هم استعمال نکنید.
مسأله‌ی 1577: نباید در حال روزه، چیزی که لابلای دندان‌هایتان مانده است را عمداً فرو ببرید.
مسأله‌ی 1578: باید بعد از صرف سحری و پیش از اذان صبح، دندانهایتان را خلال کنید، ولی چنانچه خلال نکنید، خواه چیزی از لابلای دندان‌هایتان بیرون آمده و به حلقتان فرو رود و چه بیرون نیاید، باید روزهتان را تمام کنید و قضای آن روز را هم بگیرید.
مسأله‌ی 1579: فرو بردن آب دهانتان، اگر چه به واسطه‌ی خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد را باطل‌کننده‌ی روزه ندانید.
مسأله‌ی 1580: اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهانتان نرسیده را می‌توانید فرو ببرید، ولی اگر داخل فضای دهان شود، نباید فرو ببرید.
مسأله‌ی 1581: اگر در حال روزه به قدری تشنه شوید که بترسید از تشنگی بمیرید، یا ضرر غیر قابل جبرانی ببینید، باید به اندازه‌ای که از مردن نجات پیدا کنید و ضرر را دفع نمایید، آب بیاشامید، ولی روزهتان را باطل بشمارید و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیه‌ی روز از بجا آوردن کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری نمایید.
مسأله‌ی 1582: جویدن غذا برای بچه یا پرنده و چشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً به حلق نمی‌رسد، اگر چه اتفاقاً به حلق برسد را باطل‌کننده‌ی روزه ندانید، ولی اگر از اول بدانید که به حلق می‌رسد، هر چند به حلق نرسد، باید در ادامه‌ی روز از مفطرات پرهیز کنید و قضای آن را بگیرید و کفاره نیز بپردازید.
مسأله‌ی 1583: نباید برای ضعف، روزه را بخورید، ولی اگر ضعفتان به قدری باشد که معمولاً نمی‌شود آن را تحمل کرد، می‌توانید روزهتان را بخورید.

2. جماع
مسأله‌ی 1584: جماع را باطل‌کننده‌ی روزه بدانید، اگر چه به مقدار ختنهگاه داخل کنید و منی هم بیرون نیاید.
مسأله‌ی 1585: در حال روزه از انجام بازی‌های جنسی بپرهیزید و حتی کمتر از مقدار ختنه‌گاه هم داخل نکنید.
مسأله‌ی 1586: هر گاه شک کنید که به اندازه‌ی ختنهگاه داخل کردید یا نه، اگر قصد دخول داشته‌اید و بدانید که جماع، روزه را باطل می‌کند، ولو دخول واقع نشده، یا شک در آن نمایید، روزهتان را باطل بشمارید، و قضای آن را بجا آورید. ولی اگر قصد دخول نداشته‌اید و شک کنید که به اندازه‌ی ختنهگاه داخل کردید یا نه، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1587: اگر فراموش کنید که روزه‌اید و جماع نمایید، یا به اجبار با شما جماع نمایند، به طوری که از اختیارتان خارج باشد، روزهتان را باطل نشمارید، ولی چنانچه در بین جماع یادتان بیاید یا در بین، اجبار از بین برود، باید فوراً از حال جماع خارج شوید، و اگر خارج نشوید، روزهتان را باطل بشمارید.

3. استمناء
مسأله‌ی 1588: نباید در حال روزه، استمناء کنید، یعنی با خود، کاری کنید که منی از شما بیرون آید، و اگر چنین کردید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1589: اگر بیاختیار منی از شما بیرون آید، روزهتان را باطل ندانید. ولی اگر کاری کنید که بیاختیار منی از شما بیرون آید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1590: هر گاه بدانید در حال روزه اگر بخوابید، محتلم می‌شوید، یعنی در خواب، منی از شما بیرون می‌آید، می‌توانید در روز بخوابید. و چنانچه بخوابید و محتلم هم بشوید، روزهتان را صحیح بدانید، گر چه بهتر است نخوابید.
مسأله‌ی 1591: هر گاه روزهدار باشید و در حال بیرون آمدن منی از خواب بیدار شوید، جلوگیری از بیرون آمدن آن را لازم ندانید.
مسأله‌ی 1592: هر گاه در حال روزه محتلم شوید، می‌توانید قبل از غسل، ادرار کنید و به دستوری که در مسأله‌ی 72 گفته شد، استبرا نمایید، اگر چه بدانید به واسطه‌ی ادرار یا استبرا کردن، باقیمانده‌ی منی از مجرا بیرون می‌آید.
مسأله‌ی 1593: هر گاه در حال روزه محتلم شوید، اگر بدانید منی در مجرا مانده و در صورتی که پیش از غسل ادرار نکنید، بعد از غسل، منی از شما بیرون می‌آید، باید پیش از غسل، ادرار کنید.
مسأله‌ی 1594: هر گاه می‌دانید اگر عمداً منی از خود بیرون آورید، روزهتان باطل می‌شود، در صورتی که به قصد بیرون آمدن منی با کسی بازی و شوخی کنید، باید روزهتان را باطل بشمارید، و باید قضای آن را به جا آورید، اگر چه منی از شما بیرون نیاید. ولی اگر منی بیرون آید، علاوه بر قضا، کفاره نیز باید بپردازید. و در هر دو صورت در ماه رمضان، باید در بقیه‌ی روز از آنچه روزه را باطل می‌کند، خودداری نمایید.
مسأله‌ی 1595: هر گاه در حال روزه، بدون قصد بیرون آمدن منی با همسرتان بازی و شوخی کنید، چنانچه اطمینان دارید که منی از شما خارج نمی‌شود، اگر چه اتفاقاً منی بیرون آید، روزهتان را صحیح بدانید. ولی اگر اطمینان ندارید، در صورتی که منی از شما بیرون آید، روزهتان را باطل بشمارید. همچنین اگر شوخی را تا نزدیک بیرون آمدن منی ادامه دهید و منی خارج شود، و خودداری نکنید تا خارج گردد، روزهتان را باطل بشمارید.

4. دروغ بستن به خدای تعالی و استادان منهاج (علیهم‌السلام)
مسأله‌ی 1596: هر گاه در حال روزه، با گفتن یا نوشتن یا اشاره و مانند اینها، به خدا یا استاد اعظم (صلی ‌الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلّم) یا استادان معظم منهاج (علیهمالسلام) یا حضرت فاطمه‌ی زهرا (سلاماللهعلیها) یا سایر پیامبران و جانشینان آنان، عمداً نسبت دروغ بدهید، اگر چه فوراً بگویید: «دروغ گفتم» یا توبه کنید، روزه‌ی خود را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1597: هر گاه بخواهید در حال روزه، حدیثی که نمی‌دانید راست است یا دروغ را نقل کنید، باید از کسی که آن حدیث را گفته یا از کتابی که آن حدیث در آن نوشته شده، نقل نمایید.
مسأله‌ی 1598: اگر چیزی را به اعتقاد این که راست است از قول خدای تعالی یا استادان معظم منهاج (علیهمالسلام) نقل کنید و بعد بفهمید دروغ بوده، روزهتان را باطل نشمارید.
مسأله‌ی 1599: هر گاه بدانید دروغ بستن به کسانی که در مسأله‌ی 1596 شمرده شدند را باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید و چیزی که می‌دانید دروغ است را به آنان نسبت دهید و بعداً بفهمید آن چه را که گفته‌اید، راست بوده است، در ماه رمضان باید تا مغرب از آنچه روزه را باطل می‌کند، خودداری کنید و روزهتان را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1600: نباید دروغی را که دیگری ساخته، عمداً به کسانی که در مسأله‌ی 1596 شمرده شدند، نسبت دهید، و اگر چنین کنید، باید روزهتان را باطل بشمارید، ولی می‌توانید از قول کسی که آن دروغ را ساخته، نقل کنید.
مسأله‌ی 1601: هر گاه در حالی که روزهدار هستید از شما بپرسند که آیا کسانی که در مسأله‌ی 1596 شمرده شدند، چنین مطلبی فرموده‌اند؟ و شما جایی که باید در جواب بگویید نه، عمداً بگویید بلی، یا جایی که باید بگویید بلی، عمداً بگویید نه، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1602: اگر از قول کسانی که در مسأله‌ی 1596 شمرده شدند، حرف راستی را بگویید، بعد بگویید دروغ گفتم، یا در شب، دروغی را به آنان نسبت دهید و فردای آن که روزه می‌باشید، بگویید آنچه دیشب گفتم راست است، روزهتان را باطل بشمارید.

5. رساندن غبار به حلق
مسأله‌ی 1603: نباید در حال روزه، غبار به حلقتان برسانید، چه غبار چیزی باشدکه خوردن آن حلال است، مثل آرد، یا غبار چیزی باشد که خوردن آن حرام است مثل گچ و آهک.
مسأله‌ی 1604: اگر به واسطه‌ی باد، غباری پیدا شود و با این که متوجه روزه‌دار بودن خود و باطل‌کننده بودن غبار باشید، مواظبت نکنید و به حلقتان برسد، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1605: در حال روزه، دود سیگار و تنباکو و مانند اینها و همچنین بخار غلیظ را به حلق نرسانید.
مسأله‌ی 1606: اگر مواظبت نکنید و غبار یا بخار یا دود و مانند اینها داخل حلقتان شود، چنانچه یقین داشته‌اید که به حلق نمی‌رسد، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1607: اگر فراموش کنید که روزه هستید و مواظبت نکنید، یا بیاختیار غبار و مانند آن به حلقتان برسد، روزهتان را باطل نشمارید، و چنانچه ممکن است باید آن را بیرون آورید.

6. فرو بردن سر در آب
مسأله‌ی 1608: نباید در حال روزه، عمداً تمام سرتان را در آب فرو ببرید، ولی اگر چنین کنید، اگر چه باقی بدنتان از آب بیرون باشد، باید قضای آن روز را بگیرید. و منهاجیات روزه‌دار، نباید در آب بنشینند.
مسأله‌ی 1609: اگر نصف سرتان را یک دفعه و نصف دیگر آن را دفعه‌ی دیگر در آب فرو ببرید، روزهتان را باطل نشمارید.
مسأله‌ی 1610: هر گاه قصد داشته باشید که سرتان را زیر آب فرو ببرید و شک کنید که تمام سرتان زیر آب رفته یا نه، روزهتان را باطل بشمارید. ولی اگر چنین قصدی نداشته‌اید و شک کنید که تمام سرتان زیر آب رفته یا نه، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1611: هر گاه تمام سرتان زیر آب برود ولی مقداری از موهایتان بیرون بماند، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1612: در حال روزه نباید سرتان را در گلاب و آب‌های مضاف دیگر فرو ببرید.
مسأله‌ی 1613: اگر در حال روزه، بیاختیار در آب بیافتید و تمام سرتان را آب بگیرد، یا فراموش کنید که روزه هستید و سرتان را در آب فرو ببرید، روزهتان را باطل نشمارید.
مسأله‌ی 1614: هر گاه عادتاً با افتادن در آب، سرتان زیر آب می‌رود، چنانچه با توجه به این مطلب، خود را در آب بیاندازید و سرتان زیر آب برود، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1615: هر گاه فراموش کنید که روزه هستید و سرتان را در آب فرو ببرید یا دیگری به زور، سرتان را در آب فرو کند، چنانچه در زیر آب یادتان بیاید که روزه هستید، یا آن شخص، دست خود را بردارد، باید فوراً سرتان را بیرون آورید، و چنانچه بیرون نیاورید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1616: اگر فراموش کنید که روزه هستید و به نیت غسل، سرتان را در آب فرو ببرید، روزه و غسلتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1617: هر گاه بدانید روزه هستید و عمداً برای غسل، سرتان را در آب فرو ببرید، چنانچه روزهتان روزه‌ی واجبی باشد که مثل روزه‌ی کفاره، وقت معیّنی ندارد و افطار آن جایز است، غسلتان را صحیح و روزهتان را باطل بشمارید، و همچنین است حکم روزه‌ی مستحبی. ولی چنانچه روزهتان مثل روزه‌ی ماه رمضان، واجب معین باشد، هم روزه و هم غسلتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1618: اگر برای آنکه کسی را از غرق شدن نجات دهید، سرتان را در آب فرو ببرید، اگر چه نجات دادن او واجب باشد، روزهتان را باطل بشمارید.

7. باقیماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح
مسأله‌ی 1619: هر گاه جُنُب باشید، باید تا اذان صبح غسل کنید، یا اگر وظیفهتان تیمّم است، تیمّم نمایید، ولی اگر عمداً چنین نکنید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1620: هر گاه در ماه رمضان تا اذان صبح غسل نکنید و تیمّم هم ننمایید، ولی از روی عمد نباشد، مثل آن که دیگری نگذارد غسل و تیمّم کنید، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1621: هر گاه جُنُب باشید و بخواهید روزه‌ی ماه رمضان یا روزه‌ی معین بگیرید، چنانچه عمداً غسل نکنید تا وقت تنگ شود، خود را معصیت‌کار بدانید ولی باید تیمّم کنید و روزهتان را صحیح بدانید. و در قضای ماه رمضان که وقتش تنگ شده، باید تیمّم کنید و روزه بگیرید و بعد هم آن را بجا آورید، و درقضای موسّع، روزه را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1622: هر گاه در ماه رمضان جُنُب شوید ولی غسل را فراموش کنید و بعد از یک روز یادتان بیاید، باید روزه‌ی آن روز را قضا نمایید، و اگر بعد از چند روز یادتان بیاید، باید روزه‌ی هر چند روزی را که یقین دارید جُنُب بوده‌اید، قضا نمایید. مثلاً اگر نمی‌دانید سه روزجنب بوده‌اید یا چهار روز، باید روزه‌ی سه روز را قضا کنید گر چه بهتر است چهار روز را روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1623: هر گاه در شب ماه رمضان برای هیچ کدام از غسل و تیمّم وقت ندارید، نباید خود را جُنُب کنید و اگر خود را جُنُب کنید، باید استغفار نمایید و روزه را قضا کنید و کفاره بدهید، ولی اگر برای تیمّم وقت دارید، چنانچه خود را جُنُب کنید، باید تیمّم نمایید و بعد از استغفار، قضای آن را نیز بجا آورید.
مسأله‌ی 1624: در شب‌های ماه رمضان، قبل از این که خود را جُنُب کنید، باید تحقیق نمایید که وقت و امکانات کافی برای غسل داشته باشید، ولی اگر بدون تحقیق، گمان کنید که به اندازه‌ی غسل وقت دارید و خود را جُنُب کنید و بعد بفهمید وقت تنگ بوده، باید تیمّم کنید و روزه بگیرید و روزهتان را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1625: هر گاه در شب ماه رمضان جُنُب شوید و بدانید که اگر بخوابید، تا صبح بیدار نمی‌شوید، نباید بخوابید، و چنانچه بخوابید و تا صبح بیدار نشوید، روزه‌تان را باطل بشمارید و بعد از استغفار، روزه را قضا کنید و کفاره بدهید.
مسأله‌ی 1626: هر گاه در شب ماه رمضان، جُنُب باشید، اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن قبل از اذان صبح نداشته باشید، نباید پیش از غسل بخوابید، و اگر بخوابید و تا اذان صبح بیدار نشوید، باید قضای روزه را بگیرید و کفاره نیز بدهید.
مسأله‌ی 1627: هر گاه در شب ماه رمضان، جُنُب باشید، اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن قبل از اذان صبح داشته باشید، چنانچه تصمیم داشته باشید که بعد از بیدار شدن غسل کنید و با این تصمیم بخوابید و تا اذان صبح بیدار نشوید، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1628: هر گاه در شب ماه رمضان، جُنُب باشید، و بدانید که اگر بخوابید، پیش از اذان صبح بیدار می‌شوید، چنانچه غفلت داشته باشید که بعد از بیدار شدن باید غسل کنید، در صورتی که بخوابید و تا اذان صبح بیدار نشوید، باید روزه‌ی آن روز را بگیرید و بعداً قضا کنید و کفاره هم بپردازید.
مسأله‌ی 1629: هر گاه در شب ماه رمضان، جُنُب باشید، و بدانید که اگر بخوابید پیش از اذان صبح بیدار می‌شوید، چنانچه نخواهید بعد از بیدار شدن غسل کنید، یا تردید داشته باشید که غسل کنید یا نه، در صورتی که بخوابید و بیدار نشوید، باید روزه‌ی آن روز را بگیرید و بعداً قضا کنید و کفاره هم بپردازید.
مسأله‌ی 1630: هر گاه در شب ماه رمضان، جُنُب باشید، پس بخوابید و بیدار شوید و بدانید یا احتمال دهید که اگر دوباره بخوابید، پیش از اذان صبح بیدار می‌شوید و تصمیم هم داشته باشید که بعد از بیدار شدن غسل کنید، چنانچه دوباره بخوابید و تا اذان صبح بیدار نشوید، باید روزه‌ی آن روز را قضا کنید. و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شوید و برای مرتبه‌ی سوم بخوابید، ولی اگر عادت و اطمینان به بیدار شدن نداشته باشید، باید علاوه بر قضا، کفاره هم بپردازید.
مسأله‌ی 1631: خوابی را که در آن محتلم شده‌اید، خواب اول حساب کنید، پس اگر بعد از بیدار شدن، دوباره بخوابید و بدانید که بیدار می‌شوید یا عادت به بیدارشدن داشته باشید و تصمیم هم داشته باشید که بعد از بیدار شدنِ دوباره غسل کنید، چنانچه تا اذان صبح بیدار نشوید، باید قضای آن روز را بگیرید و بهتر است کفاره هم بپردازید.
مسأله‌ی 1632: هر گاه در حال روزه محتلم شوید، بهتر است فوراً غسل کنید.
مسأله‌ی 1633: هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شوید و ببینید محتلم شده‌اید، اگر چه بدانید پیش از اذان صبح،‌ محتلم شده‌اید، روزه‌ی آن روزتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1634: هر گاه بخواهید قضای روزه‌ی ماه رمضان را بگیرید، اگر تا اذان صبح جُنُب بمانید، اگر چه از روی عمد نباشد، اگر وقت وسعت داشته باشد، روزه‌ی خود را باطل بشمارید، ولی اگر وقت تنگ باشد، باید آن روز را روزه بگیرید و عوض آن بعد از ماه مبارک، یک روز روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1635: هر گاه بخواهید قضای روزه‌ی ماه رمضان را بگیرید، اگر بعد از اذان صبح بیدار شوید و ببینید محتلم شده‌اید و بدانید پیش از اذان محتلم شده‌اید، چنانچه وقت روزه تنگ است، مثلاً پنج روز روزه‌ی ماه رمضان دارید، و پنج روز هم به ماه رمضان مانده است، باید آن روز را روزه بگیرید و بعد از ماه رمضان هم عوض آن را بجا آورید، ولی اگر وقت قضای روزه تنگ نیست، روزهتان را باطل بشمارید و روز دیگری روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1636: اگر در روزه‌ی واجبی غیر روزه‌ی ماه رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جُنُب بمانید، روز دیگری روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1637: هر گاه منهاجیات پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شوند، باید غسل کنند یا تیمّم نمایند ولی اگر عمداً غسل نکنند، یا اگر وظیفهشان تیمّم است، تیمّم نکنند، روزهشان را باطل بشمارند.
مسأله‌ی 1638: اگر منهاجیات پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شوند و برای غسل وقت نداشته باشند، چنانچه بخواهند روزه‌ی واجبی بگیرند که مثل روزه‌ی ماه رمضان وقت آن معین است، باید تیمّم نمایند، و بهتر است تا اذان صبح بیدار بمانند، ولی نباید روزه‌ی مستحب یا روزه‌ی واجبی که مثل روزه‌ی کفاره، وقت آن معین نیست را با تیمّم بگیرند.
مسأله‌ی 1639: هر گاه منهاجیات نزدیک اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شوند و برای هیچ کدام از غسل و تیمّم وقت نداشته باشند، یا بعد از اذان بفهمند که پیش از اذان پاک شده‌اند، چنانچه روزه‌ای را که می‌گیرند مثل روزه‌ی ماه رمضان، واجب معین باشد، روزهشان را صحیح بدانند، ولی اگر روزه‌ی مستحب یا روزه‌ای باشد که مثل روزه‌ی کفاره، وقت آن معین نیست، روز دیگری روزه بگیرند.
مسأله‌ی 1640: اگر منهاجیات بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شوند، یا در بین روز، خون حیض یا نفاس ببینند، اگر چه نزدیک مغرب باشد، روزه‌ی آن روزشان را باطل بشمارند.
مسأله‌ی 1641: اگر منهاجیات غسل حیض یا نفاس را فراموش کنند و بعد از یک یا چند روز یادشان بیاید، باید قضای روزه‌هایی که بدون غسل گرفته‌اند را بگیرند.
مسأله‌ی 1642: اگر منهاجیات پیش از اذان صبح ماه رمضان از حیض یا نفاس پاک شوند و در غسل کردن کوتاهی کنند و تا اذان غسل نکنند، روزهشان را باطل بشمارند. ولی چنانچه کوتاهی نکنند، مثلاً منتظر باشند که حمام، زنانه شود یا آب که قطع شده بود، بیاید، اگر چه سه مرتبه بخوابند و تا اذان غسل نکنند و در تنگی وقت تیمّم کنند یا از تیمّم هم عاجز باشند، روزهشان را صحیح بدانند.
مسأله‌ی 1643: اگر منهاجیاتی که در حال استحاضه هستند، غسل‌های خود را به تفصیلی که در احکام استحاضه (در مسأله‌ی 417 به بعد) گفته شد به جا آورند، روزه‌ی خود را صحیح بدانند.
مسأله‌ی 1644: هر گاه مسّ میّت کرده باشید، یعنی جایی از بدن خود را به بدن مرده‌ی سردشده‌ی غسل‌نداده رسانده باشید، می‌توانید بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرید. و اگر در حال روزه، میت سرد‌شده‌ی غسل‌نداده‌ای را مس نمایید، روزه‌تان را باطل نشمارید.

8. اَماله (تنقیه) کردن
مسأله‌ی 1645: نباید در حال روزه با چیز روان تنقیه کنید و اگر اماله (تنقیه) کردید، اگر چه از روی ناچاری و برای معالجه باشد، روزهتان را باطل بشمارید. ولی استعمال شیافهایی که برای معالجه است را دارای اشکال ندانید، و از استعمال شیافهایی که برای لذت بردن است، مثل شیاف تریاک یا برای تغذیه از این مجراست، خودداری نمایید.

9. قَی (استفراغ) کردن
مسأله‌ی 1646: هرگاه در حال روزه، عمداً قی کنید ـ اگر چه به واسطه‌ی مرض و مانند آن ناچار باشید ـ روزهتان را باطل بشمارید، ولی اگر سهواً یا بیاختیار قی کنید، دارای اشکال ندانید.
مسأله‌ی 1647: اگر در شب، چیزی بخورید که می‌دانید به واسطه‌ی خوردن آن، در روز بی‌اختیار قی می‌کنید، نباید بخورید، ولی اگر بخورید، باید روزه‌ی آن روز را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1648: اگر در حال روزه بتوانید از قی کردن خودداری کنید، چنانچه برایتان ضرر و مشقت نداشته باشد، باید خودداری نمایید.
مسأله‌ی 1649: هر گاه در حال روزه، حشرات پرنده مانند مگس و زنبور وارد دهانتان شود، نباید آن را فرو ببرید ولی اگر در گلویتان فرو رود، روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1650: اگر سهواً چیزی را فرو ببرید و پیش از رسیدن به شکم یادتان بیاید که روزه هستید، چنانچه ممکن باشد، باید آن را بیرون آورید و روزهتان را صحیح بدانید. ولی چنانچه به قدری پایین رفته باشد که اگر آن را داخل شکم کنید خوردن نمی‌گویند، بیرون آوردن آن را لازم ندانید و روزهتان را صحیح بدانید.
مسأله‌ی 1651: اگر یقین داشته باشید که به واسطه‌ی آروغ زدن، چیزی از گلویتان بیرون می‌آید، نباید عمداً آروغ بزنید، بلکه اگر احتمال هم بدهید، نباید آروغ بزنید.
مسأله‌ی 1652: اگر آروغ بزنید و بدون اختیار چیزی در گلو یا دهانتان بیاید، باید آن را بیرون بریزید، ولی اگر بیاختیار فرو رود، روزهتان را صحیح بدانید.

احکام چیزهایی که باید باطل‌کننده‌ی روزه بشمارید
مسأله‌ی 1653: هر گاه عمداً و از روی اختیار، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، روزهتان را باطل بشمارید و چنانچه از روی عمد نباشد، دارای اشکال ندانید، ولی اگر در حال جنابت بخوابید و به تفصیلی که در مسأله‌ی 1630 گفته شد تا اذان صبح غسل نکنید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1654: اگر در حال روزه، سهواً یکی از کارهایی که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید و به خیال این که روزهتان باطل شده، عمداً دوباره یکی از آنها را بجا آورید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1655: هر گاه روزه باشید و دیگری چیزی به زور در گلویتان بریزد، یا سرتان را به زور در آب فرو برد، روزهتان را باطل نشمارید، ولی اگر مجبورتان کند که روزهتان را باطل کنید، مثلاً به شما گفته شود: «اگر غذا نخوری، ضرر مالی یا جانی به تو می‌زنیم» و خودتان برای جلوگیری از ضرر، چیزی بخورید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1656: در حال روزه‌ی واجب معیّن مثل روزه‌ی ماه رمضان، نباید به جایی بروید که می‌دانید یا احتمال می‌دهید چیزی در گلویتان خواهند ریخت یا مجبورتان خواهند کرد که خودتان روزهتان را باطل کنید، و اگر بروید و چیزی در گلویتان بریزند یا از روی ناچاری، خودتان کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهید، روزهتان را باطل بدانید، بلکه اگر قصد رفتن کنید، اگر چه نروید، روزهتان را باطل بشمارید.

چیزهایی که شایسته است در حال روزه ترک کنید
مسأله‌ی 1657: شایسته است در حال روزه، چند کار را ترک کنید و از آن جمله است: ریختن قطره در چشم و سرمه کشیدن در صورتی که مزه یا بوی آن به حلقتان برسد، انجام دادن هر کاری مانند خون دادن و حمام رفتن که باعث ضعفتان شود، انفیه کشیدن اگر ندانید که به حلق می‌رسد ولی اگر بدانید به حلق می‌رسد، باید ترک کنید، بو کردن گیاه‌های معطر، مرطوب کردن لباسی که در بدن دارید، کشیدن دندان و هر کاری که به واسطه‌ی آن از دهانتان خون بیاید، مسواک کردن با چوب مرطوب، بیجهت آب یا چیزی در دهان کردن و نیز بوسیدن و شوخی‌های جنسی با همسر بدون قصد بیرون آمدن منی، ولی اگر به قصد بیرون آمدن منی باشد، روزه‌تان را باطل بشمارید.

روزه‌هایی که باید قضا کنید و کفاره هم بپردازید
مسأله‌ی 1658: اگر در حال روزه‌ی ماه رمضان، در شب جُنُب شوید و به تفصیلی که در مسأله 1639 گفته شد بیدار شوید و دوباره بخوابید و تا اذان صبح بیدار نشوید و یا بیدار شوید و برای مرتبه‌ی سوم بخوابید و بیدار نشوید، فقط قضای آن روز را بگیرید، ولی اگر کار دیگری که روزه را باطل می‌کند عمداً انجام دهید، در صورتی که می‌دانسته‌اید آن کار روزه را باطل می‌کند، هم باید قضا کنید و هم باید کفاره بپردازید.
مسأله‌ی 1659: اگر به واسطه‌ی ندانستن مسأله، کاری انجام دهید که روزه را باطل می‌کند، چنانچه در یاد گرفتن مسأله، کوتاهی کرده و در وقت به جا آوردن آن کار، احتمال مفطر بودن آن را می‌داده‌اید، باید علاوه بر قضا، کفاره هم بدهید. ولی اگر نمی‌توانسته‌اید مسأله را یاد بگیرید یا اصلاً ملتفت مسأله نبوده‌اید یا یقین داشته‌اید که فلان چیز، روزه را باطل نمی‌کند، پرداخت کفاره را لازم ندانید.

کفاره‌ی روزه
مسأله‌ی 1660: هر گاه کفاره‌ی روزه‌ی ماه رمضان بر شما واجب شود، باید یک برده آزاد کنید یا به دستوری که در مسأله‌ی بعد گفته خواهد شد، دو ماه روزه بگیرید یا شصت فقیر را سیر کنید یا به هر کدام، یک مُدّ که تقریباً ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهید، و چنانچه اینها برایتان ممکن نباشد، هر مقدار می‌توانید صدقه به فقرا بدهید، و اگر از دادن صدقه هم عاجز هستید، هجده روز پی در پی روزه بگیرید، و اگر نمی‌توانید روزه بگیرید، استغفار کنید و هر قدر می‌توانید روزه بگیرید، و اگر اصلاً نمی‌توانید روزه بگیرید، اکتفا به استغفار نمایید، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگویید: «اَستَغفِرُ اللهَ رَبّی وَ اَتُوبُ إلَیه»، ولی هر وقت بتوانید، باید کفاره را بدهید.
مسأله‌ی 1661: هر گاه بخواهید دو ماه کفاره‌ی روزه‌ی ماه رمضان را بگیرید، باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرید، ولی می‌توانید بقیه‌اش را پی در پی نگیرید.
مسأله‌ی 1662: هر گاه بخواهید دو ماه کفاره‌ی روزه‌ی ماه رمضان را بگیرید، نباید موقعی شروع کنید که در بین سی و یک روز، روزی باشد که مانند عید قربان، نباید در آن روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1663: هر گاه باید پی در پی روزه بگیرید، اگر در بین آن، بدون عذر، یک روز روزه نگیرید، یا وقتی شروع کنید که در بین آن به روزی برسید که روزه‌ی آن واجب است، مثلاً به روزی برسید که نذر کرده‌اید آن روز را روزه بگیرید، باید روزه‌هایتان را از اول شروع کنید.
مسأله‌ی 1664: اگر در بین روزهایی که باید پی در پی روزه بگیرید، عذری مثل حیض یا نفاس یا سفری که در رفتن آن مجبور هستید، برایتان پیش آید، بقیه‌ی روزه‌ها را بعد از برطرف شدن عذر بجا آورید.
مسأله‌ی 1665: هر گاه به چیز حرامی روزه‌ی خود را باطل کنید، چه آن چیز، در اصل حرام باشد مثل شراب خوردن و زنا کردن، یا به جهتی حرام شده باشد مثل نزدیکی کردن با همسر دائم یا موقت خود در حال حیض، باید کفاره‌ی جمع بپردازید یعنی باید یک برده آزاد کنید و دو ماه روزه بگیرید و شصت فقیر را سیر کنید، یا به هر کدام آنها یک مد ـ که تقریباً ده سیر است ـ گندم یا جو یا نان و مانند اینها بدهید، و چنانچه بجا آوردن هر سه برایتان ممکن نباشد، هر کدام آنها را که ممکن است، باید انجام دهید.
مسأله‌ی 1666: هر گاه در حال روزه، عمداً دروغی را به کسانی که در مسأله‌ی 1596 برشمرده شدند، نسبت دهید، باید استغفار کنید و کفاره‌ی جمع پرداخت نمایید.
مسأله‌ی 1667: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، چند مرتبه جماع کنید، باید برای هر دفعه یک کفاره بپردازید، ولی اگر جماعتان حرام باشد، برای هر دفعه باید یک کفاره‌ی جمع بپردازید.
مسأله‌ی 1668: هر گاه در حال روزه‌ی یک روز از ماه رمضان، چند مرتبه کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید ـ غیر از جماع ـ انجام دهید، برای همه‌ی آنها یک کفاره بپردازید.
مسأله‌ی 1669: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، جماع حرام کنید و بعد با حلال خود جماع نمایید، باید بعد از استغفار، یک کفاره‌ی جمع و یک کفاره‌ی غیر جمع بپردازید.
مسأله‌ی 1670: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، کاری که حلال است ـ غیر از جماع ـ و روزه را باطل می‌کند، انجام دهید، مثلاً آب بیاشامید، و بعد کار دیگری که حرام است و روزه را باطل می‌کند ـ غیر از جماع ـ انجام دهید، مثلاً غذای حرامی بخورید، باید بعد از استغفار، یک کفاره بپردازید.
مسأله‌ی 1671: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، آروغ بزنید و چیزی در دهانتان بیاید، چنانچه عمداً آن را فرو ببرید، روزهتان را باطل بشمارید و باید قضای آن را بگیرید و کفاره هم بپردازید، ولی اگر خوردن آن چیز حرام باشد، مثلاً موقع آروغ زدن خون یا غذایی که از صورت غذا بودن خارج شده به دهانتان بیاید و عمداً آن را فرو ببرید، باید قضای آن روزه را بگیرید، و کفاره‌ی جمع هم بپردازید.
مسأله‌ی 1672: هر گاه نذر کنید که روز معینی را روزه بگیرید، چنانچه در آن روز عمداً روزه‌ی خود را باطل کنید، باید یک برده آزاد نمایید، یا دو ماه پی در پی روزه بگیرید، یا به شصت فقیر طعام دهید.
مسأله‌ی 1673: هر گاه بتوانید وقت را تشخیص دهید، اگر به گفته‌ی کسی که می‌گوید مغرب شده افطار کنید، و بعد بفهمید مغرب نبوده است، باید آن روز را قضا کنید و کفاره بپردازید. ولی اگر خبردهنده عادل بوده، فقط قضای آن روز را بجا آورید.
مسأله‌ی 1674: هر گاه عمداً روزه‌ی خود را باطل کنید، باید کفاره را بپردازید، و مسافرت رفتن را ـ چه پیش از ظهر مسافرت کنید و چه بعد از ظهر ـ موجب ساقط شدن کفاره ندانید.
مسأله‌ی 1675: هر گاه عمداً روزه‌ی خود را باطل کنید، و بعد عذری مانند حیض یا نفاس یا مرض برایتان پیدا شود، کفاره‌ی آن روز را باید بپردازید.
مسأله‌ی 1676: اگر یقین کنید که روز اول ماه رمضان است، و عمداً روزه‌ی خود را باطل کنید، بعد معلوم شود که آخر شعبان بوده، باید استغفار کنید ولی پرداخت کفاره را لازم ندانید.
مسأله‌ی 1677: هر گاه شک کنید که آخر ماه رمضان است یا اول شوال، و عمداً روزه‌ی خود را باطل کنید، بعد معلوم شود اول شوال بوده، باید استغفار کنید ولی پرداخت کفاره را لازم ندانید.
مسأله‌ی 1678: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان با زن خود که روزهدار است جماع کنید، چنانچه زنتان را مجبور کرده باشید، باید هم کفاره‌ی روزه‌ی خودتان و هم کفاره‌ی روزه‌ی زنتان را بدهید، ولی اگر زنتان به جماع راضی بوده، هر کدامتان باید کفاره‌ی خودش را بپردازد.
مسأله‌ی 1679: هر گاه منهاجیات، شوهر خود را مجبور به جماع نمایند، یا کار دیگری که روزه را باطل می‌کند از او بخواهند و او انجام دهد، پرداخت کفاره‌ی روزه‌ی شوهرشان را لازم ندانند.
مسأله‌ی 1680: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، زن خود را مجبور به جماع کنید، و در بین جماع زنتان راضی شود، خودتان باید دو کفاره بدهید و زنتان باید یک کفاره بپردازد.
مسأله‌ی 1681: هر گاه در حال روزه‌ی ماه رمضان، با زن روزهدار خود که خوابیده است جماع نمایید، باید یک کفاره بپردازید و زن باید روزه‌اش را صحیح بداند و پرداخت کفاره را لازم نشمارد.
مسأله‌ی 1682: هر گاه زنتان را مجبور کنید تا کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید ـ غیر از جماع ـ را بجا آورد، پرداخت کفاره‌ی زن را لازم ندانید و خود زن هم پرداخت کفاره را لازم نداند.
مسأله‌ی 1683: هر گاه به واسطه‌ی مسافرت یا مریضی، روزه نمی‌گیرید، نباید زن روزهدارتان را مجبور به جماع کنید، ولی اگر او را مجبور نمایید، بایدکفارهاش را بدهید.
مسأله‌ی 1684: نباید در بجا آوردن کفاره کوتاهی کنید، و بهتر است فوراً آن را انجام دهید.
مسأله‌ی 1685: هر گاه کفاره‌ای که باید بپردازید را تا چند سال نپردازید، بیش از همان کفاره را لازم ندانید.
مسأله‌ی 1686: هر گاه بخواهید برای کفاره یک روز، شصت فقیر را طعام بدهید، اگر به شصت فقیر دسترسی دارید، نباید به هر کدام از آنها بیشتر از یک مُدّ که تقریباً ده سیر است طعام بدهید، یا یک فقیر را بیشتر از یک مرتبه سیر نمایید، ولی چنانچه اطمینان داشته باشید که فقیر، طعام را به خانواده‌ی خود می‌دهد یا به آنها می‌خوراند، می‌توانید برای هر یک از خانواده‌ی فقیر، اگر چه صغیر باشد، یک مُدّ به آن فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1687: هر گاه قضای روزه‌ی ماه رمضان را گرفته باشید، اگر بعد از ظهر، عمداً کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهید، باید به ده فقیر، هر کدام یک مُدّ که تقریباً ده سیر است طعام بدهید، و اگر نمی‌توانید، سه روز پی در پی روزه بگیرید. گرچه بهتر است به شصت فقیر طعام بدهید.

جاهایی که باید فقط قضای روزه را بگیرید
مسأله‌ی 1688: در چند صورت فقط قضای روزه را بگیرید و پرداخت کفاره را لازم ندانید:
اول: آنکه در حال روزه‌ی ماه رمضان، عمداً قی کنید.
دوم: آن که در شب ماه رمضان جُنُب باشید و به تفصیلی که در مسأله‌ی 1630 گفته شد، تا اذان صبح از خواب دوم بیدار نشوید، ولی در خواب سوم باید کفاره پرداخت نمایید.
سوم: عملی که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام ندهید ولی نیت روزه نکنید، یا ریا کنید، یا قصد کنید که روزه نباشید، یا قصد کنید کاری که روزه را باطل می‎کند انجام دهید.
چهارم: آن که در ماه رمضان، غسل جنابت را فراموش کنید و با حال جنابت، یک یا چند روز را روزه بگیرید.
پنجم: آن که در ماه رمضان بدون این که تحقیق کنید صبح شده یا نه، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده، و نیز اگر بعد از تحقیق با این که گمان دارید صبح شده، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده، قضای آن روز را باید بجا آورید. بلکه اگر بعد از تحقیق شک کنید که صبح شده یا نه یا ظن پیدا کنید به این که صبح نشده و کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده، نیز قضای روزه‌ی آن روز را به جا آورید.
ششم: آن که کسی بگوید صبح نشده و به گفته‌ی او کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده است.
هفتم: آن که کسی بگوید صبح شده ولی به گفته‌ی او یقین نکنید، یا خیال کنید شوخی می‎کند و کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده است.
هشتم: آن که به گفته‌ی دیگری که عادل باشد، افطار کنید، بعد معلوم شود مغرب نبوده است. و همچنین است نابینا و مانند آن.
نهم: آن که در هوای صاف به واسطه‌ی تاریکی یقین کنید که مغرب شده و افطار کنید، بعد معلوم شود مغرب نبوده است ولی اگر شک داشته باشید که مغرب شده و افطار کنید و معلوم شود مغرب نبوده، کفاره هم باید بپردازید. ولی اگر در هوای ابری به گمان این که مغرب شده افطار کنید، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضایش را لازم ندانید.
دهم: آن که برای خنک شدن یا بیجهت، مضمضه کنید یعنی آب در دهان بگردانید و بی‎اختیار فرو رود ولی اگر فراموش کنید که روزه هستید و آب را فرو دهید یا برای وضوی نماز واجب مضمضه کنید و بی‎اختیار فرو رود، قضا را لازم ندانید.
یازدهم: آن که از جهت اکراه یا اضطرار یا تقیه افطار کنید.
مسأله‌ی 1689: اگر غیر از آب، چیز دیگری را در دهان ببرید و بیاختیار فرو رود، یا آب، داخل بینی کنید و بیاختیار فرو رود، آن روز را قضا کنید.
مسأله‌ی 1690: مضمضه‌ی زیاد در حال روزه را ترک کنید، و اگر بعد از مضمضه بخواهید آب دهانتان را فرو ببرید، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزید تا یقین کنید که آب خارج در دهان باقی نمانده است.
مسأله‌ی 1691: هر گاه بدانید یا ایمن نباشید که به واسطه‌ی مضمضه، بیاختیار یا از روی فراموشی، آب وارد گلویتان می‌شود، نباید مضمضه کنید.
مسأله‌ی 1692: هر گاه در ماه رمضان، بعد از تحقیق، یقین کنید که صبح نشده و کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا را لازم ندانید.
مسأله‌ی 1693: هر گاه شک کنید که مغرب شده یا نه، نباید افطار کنید، و چنانچه افطار کنید، باید هم قضا نمایید و هم کفاره بپردازید. همچنین اگر شک کنید که صبح شده یا نه، نباید پیش از تحقیق، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام دهید.

احکام روزه‌ی قضا
مسأله‌ی 1694: هر گاه در برهه‌ای از عمرتان دیوانه بوده‌اید، قضای روزه‌های وقتی که دیوانه بوده‌اید را واجب ندانید.
مسأله‌ی 1695: هر گاه کافر باشید و مسلمان شوید، قضای روزه‌های وقتی که کافر بوده‌اید را واجب ندانید. ولی اگر پیش از ظهر روز ماه رمضان مسلمان شوید و کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام نداده باشید، بهتر است آن روز را روزه بگیرید، و اگر ترک نمودید، قضا نمایید. ولی اگر مسلمان بودید و کافر شدید و دوباره به اسلام برگشتید، باید روزه‌های وقتی که کافر بودید را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1696: روزه‌ای که از شما به واسطه‌ی مستی فوت شده را باید بعد از استغفار، قضا نمایید، اگر چه چیزی که به واسطه‌ی آن مست شده‌اید را برای معالجه خورده باشید، بلکه اگر نیت روزه کرده و مست شده و در حال مستی، روزه را ادامه داده تا از مستی خارج شده باشید، باید روزه‌ی آن روز را تمام کنید و بعداً قضا نمایید.
مسأله‌ی 1697: هر گاه برای عذری چند روز روزه نگیرید و بعد شک کنید که چه وقت عذرتان برطرف شده، باید مقدار بیشتر را که احتمال می‌دهید روزه نگرفته‌اید، قضا نمایید، مثلاً هر گاه پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمی‌دانید پنجم ماه رمضان از سفر برگشته‌اید یا ششم، باید شش روز روزه بگیرید. و نیز هر گاه ندانید چه وقت عذر برایتان پیدا شده، باید مقدار بیشتر را قضا نمایید، مثلاً اگر در اواخر ماه رمضان مسافرت کنید و بعد از ماه رمضان برگردید و ندانید که بیست و پنجم ماه رمضان مسافرت کرده‌اید یا بیست و ششم، باید مقدار بیشتر یعنی شش روز را قضا کنید.
مسأله‌ی 1698: هر گاه از چند ماه رمضان، روزه‌ی قضا داشته باشید، می‌توانید قضای هر کدام را که بخواهید، اول بگیرید، ولی اگر وقت قضای ماه رمضان آخر تنگ باشد، مثلاً پنج روز از ماه رمضان آخر قضا داشته باشید و پنج روز هم به ماه رمضان مانده باشد، باید اول، قضای ماه رمضان آخر را بگیرید.
مسأله‌ی 1699: اگر قضای روزه‌ی چند ماه رمضان بر عهدهتان باشد، که تأخیر یکی کفاره دارد و تأخیر دیگری ندارد، باید در نیت معین کنید روزه‌ای را که می‌گیرید، قضای کدام ماه رمضان است.
مسأله‌ی 1700: هر گاه قضای روزه‌ی ماه رمضان را گرفته باشید، اگر وقت قضای روزهتان تنگ نباشد، می‌توانید پیش از ظهر، روزه‌ی خود را باطل نمایید.
مسأله‌ی 1701: هر گاه قضای روزه‌ی ماه رمضان شخص دیگری را گرفته باشید، نباید بعد از ظهر، روزهتان را باطل کنید.
مسأله‌ی 1702: هر گاه پسر بزرگتر باشید و پدر یا مادرتان به واسطه‌ی مرض یا حیض یا نفاس، روزه‌ی ماه رمضان را نگرفته باشد و پیش از تمام شدن ماه رمضان بمیرد، قضا کردن روزه‌هایی که نگرفته است را لازم ندانید، اگر چه بهتر است قضا کنید. ولی اگر به جهت مسافرت، روزه نگرفته باشد، باید برایش قضا کنید.
مسأله‌ی 1703: هر گاه به واسطه‌ی مرضی روزه‌ی ماه رمضان را نگیرید و مرضتان تا ماه رمضان سال بعد طول بکشد، قضای روزه‌هایی که نگرفته‌اید را لازم ندانید گر چه بهتر است، ولی باید برای هر روز، یک مُدّ ـ که تقریباً ده سیر است ـ طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید. ولی اگر به واسطه‌ی عذر دیگری، مثلاً برای مسافرت روزه نگرفته باشید و عذرتان تا ماه رمضان بعد باقی باشد، باید روزه‌هایی که نگرفته‌اید را قضا کنید، و برای هر روز، یک مُدّ طعام هم به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1704: هر گاه به واسطه‌ی مرضی، روزه‌ی ماه رمضان را نگیرید و بعد از ماه رمضان، مرضتان برطرف شود ولی عذر دیگری پیدا کنید که نتوانید تا ماه رمضان بعد قضای روزه را بگیرید، باید روزه‌هایی که نگرفته‌اید را قضا نمایید. و نیز اگر در ماه رمضان، غیر از مریضی، عذر دیگری داشته باشید و بعد از ماه رمضان آن عذر برطرف شود ولی تا ماه رمضان سال بعد به واسطه‌ی مرض نتوانید روزه بگیرید، باید روزه‌هایی که نگرفته‌اید را قضا کنید.
مسأله‌ی 1705: هر گاه در ماه رمضان به واسطه‌ی عذری روزه نگیرید و بعد از ماه رمضان، عذرتان برطرف شود و تا ماه رمضان آینده، عمداً قضای روزه را نگیرید، باید روزه را قضا کنید و برای هر روز، یک مُدّ گندم یا جو و مانند اینها هم به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1706: هر گاه در قضای روزه کوتاهی کنید تا وقتش تنگ شود و در تنگی وقت، عذری پیدا کنید، باید قضا را بگیرید و برای هر روز یک مُدّ گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید، بلکه اگر موقعی که عذر دارید، تصمیم داشته باشید که بعد از برطرف شدن عذر روزه‌های خود را قضا کنید، و پیش از آن که قضا نمایید در تنگی وقت عذر پیدا کنید، باید قضای آن را بگیرید، و برای هر روز، یک مُدّ گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1707: اگر مریضی‌تان چند سال طول بکشد، بعد از آن که خوب شدید اگر تا ماه رمضان آینده‌اش به مقدار قضا وقت داشته باشید، باید قضای ماه رمضان آخر را بگیرید و برای هر روز از سال‌های گذشته، یک مُدّ که تقریباً ده سیر است، طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1708: هر گاه باید برای هر روز، یک مُدّ طعام به فقیر بدهید، می‌توانید کفاره‌ی چند روز را به یک فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1709: هر گاه قضای روزه‌ی ماه رمضان را چند سال تأخیر بیاندازید، باید قضایش را بگیرید و برای هر روز، یک مُدّ طعام به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1710: هر گاه روزه‌ی ماه رمضان را عمداً و بدون عذر نگیرید، باید قضای آن را بجا آورید و برای هر روز، دو ماه روزه بگیرید، یا به شصت فقیر طعام بدهید، یا یک برده آزاد کنید. و چنانچه تا ماه رمضان آینده قضای آن روزه را بجا نیاورید، برای هر روز نیز یک مُدّ طعام به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1711: اگر روزه‌ی ماه رمضان را عمداً نگیرید و در طول روز، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید انجام دهید، پرداخت یک کفاره را کافی بدانید. ولی اگر چند مرتبه جماع کنید، باید برای هر مرتبه یک کفاره بپردازید.
مسأله‌ی 1712: هر گاه پسر بزرگتر باشید، باید بعد از مرگ پدر یا مادرتان، قضای نماز و روزهشان را به تفصیلی که در مسأله‌ی 1390 گفته شد بجا آورید.
مسأله‌ی 1713: هر گاه پسر بزرگتر باشید، و پدر یا مادرتان، غیر از روزه‌ی ماه رمضان، روزه‌ی واجب دیگری مانند روزه‌ی نذر را نگرفته باشند، باید قضا نمایید.

احکام روزه‌ی مسافر
مسأله‌ی 1714: در سفری که باید نمازهای چهار رکعتیتان را دو رکعتی بخوانید، نباید روزه بگیرید. ولی اگر از کسانی باشید که باید نمازتان را در سفر تمام بخوانید، مثل کسانی که شغلشان مسافرت یا سفرشان سفر معصیت است، باید در آن سفر روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1715: تا جایی که می‌توانید،‌ مسافرت در ماه رمضان را ترک کنید، بویژه اگر برای فرار از روزه باشد.
مسأله‌ی 1716: اگر غیر از روزه‌ی ماه رمضان، روزه‌ی معین دیگری بر عهدهتان باشد، مثلاً نذر کرده باشید روز معینی را روزه بگیرید، تا ناچار نشوید، نباید در آن روز مسافرت کنید، و اگر در سفر باشید، چنانچه ممکن است باید قصد کنید که ده روز در جایی بمانید و آن روز را روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1717: اگر نذر کنید روزه بگیرید ولی روز آن را معین نکنید، نباید آن را در سفر بجا آورید. ولی چنانچه نذر کنید که روز معینی را در سفر روزه بگیرید، باید آن را در سفر بجا آورید. و نیز اگر نذر کنید روز معینی را ـ چه مسافر باشید و چه نباشید ـ روزه بگیرید، باید آن روز را اگر چه مسافر باشید، روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1718: هر گاه مسافر باشید، می‌توانید برای خواستن حاجت، چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را در مدینه‌ی طیّبه، روزه‌ی مستحبی بگیرید.
مسأله‌ی 1719: کسی که نمی‌داند باید روزه‌ی مسافر را باطل بشمارد، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مسأله را بفهمد، روزه‌اش را باطل بشمارد، ولی اگر تا مغرب نفهمد، روزهاش را صحیح بداند.
مسأله‌ی 1720: هر گاه فراموش کنید که مسافر هستید، یا فراموش کنید که باید روزه‌ی مسافر را باطل بشمارید و در سفر روزه بگیرید، روزهتان را باطل بشمارید.
مسأله‌ی 1721: هر گاه در حال روزه، بعد از ظهر مسافرت نمایید، باید روزه‌ی خود را تمام کنید، ولی اگر پیش از ظهر مسافرت کنید، وقتی به حد ترخص برسید، یعنی به جایی برسید که دیوار شهر را نبینید و صدای اذان آن را نشنوید، می‌توانید روزه‌ی خود را باطل کنید، ولی اگر پیش از آن، روزهتان را باطل کنید، باید قضا کنید و کفاره نیز بپردازید.
مسأله‌ی 1722: هر گاه پیش از اذان ظهر، از مسافرت، به وطنتان یا به جایی برسید که می‌خواهید ده روز در آن جا بمانید، چنانچه کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام نداده‌اید، باید آن روز را روزه بگیرید، ولی اگر انجام داده باشید، نباید آن روز را روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1723: هر گاه بعد از اذان ظهر از مسافرت، به وطنتان یا به جایی برسید که می‌خواهید ده روز در آن جا بمانید، نباید آن روز را روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1724: هر گاه در ماه رمضان، مسافر باشید یا به علت عذری روزه نگیرید، در طول روز، جماع نکنید و در خوردن و آشامیدن، سیر نخورید.

مواردی که نباید روزه را بر خود واجب بدانید
مسأله‌ی 1725: هر گاه به واسطه‌ی پیری نمی‌توانید روزه بگیرید، یا برایتان مشقت دارد، روزه را بر خود واجب ندانید ولی در هر دو صورت، باید برای هر روز، یک مُدّ که تقریباً ده سیر است، گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید.
مسأله‌ی 1726: هر گاه به واسطه‌ی پیری روزه نگرفته‌اید، اگر بعد از ماه رمضان بتوانید روزه بگیرید، باید قضای روزهایی که روزه نگرفته‌اید را بجا آورید.
مسأله‌ی 1727: هر گاه مرضی داشته باشید که زیاد تشنه شوید و نتوانید تشنگی را تحمل کنید، یا برایتان مشقت داشته باشد، روزه را بر خود واجب ندانید، ولی باید برای هر روز، یک مُدّ گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهید، و بهتر است که بیشتر از مقداری که ناچار هستید، آب نیاشامید. و چنانچه بعد بتوانید روزه بگیرید، باید روزه‌هایی که نگرفته‌اید را قضا نمایید.
مسأله‌ی 1728: منهاجیاتی که نزدیک زایمانشان است و روزه برای جنینشان ضرر دارد، روزه را بر خود واجب ندانند و باید برای هر روز، یک مُدّ طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهند. و نیز اگر روزه برای خودشان ضرر دارد، نباید روزه بگیرند. و در هر دو صورت، روزه‌هایی که نگرفته‌اند را باید قضا نمایند.
مسأله‌ی 1729: منهاجیاتی که بچه شیر می‌دهند و شیرشان کم است، چه مادر بچه و چه دایه‌ی او باشند، یا بیاجرت شیر دهند، اگر روزه برای بچه‌ای که شیر می‌دهند ضرر داشته باشد، روزه را بر خود واجب نداند و باید برای هر روز، یک مُدّ طعام، یعنی گندم یا جو و مانند اینها به فقیر بدهند. و در هر صورت، روزه‌هایی که نگرفته‌اند را باید قضا نمایند. ولی اگر کسی پیدا شود که بیاجرت بچه را شیر دهد، یا برای شیر دادن بچه از پدر یا مادر بچه یا از شخص دیگری که اجرت او را بدهد اجرت بگیرد، باید بچه را به او بدهند و روزه بگیرند.

راه‌های ثابت شدن اول ماه
مسأله‌ی 1730: ثابت شدن اول ماه را به چهار چیز بدانید:
اول: آنکه خودتان ماه را ببینید.
دوم: عدّهاى که از گفته‌ی آنان یقین یا اطمینان پیدا مىکنید بگویند: «ماه را دیده‌ایم»، و همچنین است هر چیزى که به واسطه‌ی آن، یقین یا اطمینان پیدا شود.
سوم: دو مرد عادل بگویند که «در یک شب ماه را دیده‌ایم»، ولى اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه را ثابت ندانید، و همچنین اگر قابل تصدیق نباشند، مثل این که آسمان صاف باشد و تعداد استهلالکنندگان زیاد باشند و غیر از این دو نفر، دیگران هر چه دقت کنند نبینند.
چهارم: سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطه‌ی آن، اوّل ماه رمضان را ثابت بدانید، و سى روز از اوّل ماه رمضان بگذرد که به واسطه‌ی آن، اوّل ماه شوّال را ثابت بدانید.
مسأله‌ی 1731: اثبات اول ماه را به حکم حاکم شرع ندانید.
مسأله‌ی 1732: اول ماه را با پیشگویی منجمین ثابت ندانید، ولی اگر از گفته‌ی آنان یقین پیدا کنید، باید به آن عمل نمایید.
مسأله‌ی 1733: بلند بودن ماه یا دیر غروب کردن آن را دلیل این که شب پیش، شب اول ماه بوده ندانید.
مسأله‌ی 1734: اگر اول ماه رمضان برایتان ثابت نشود و روزه نگیرید، چنانچه دو مرد عادل بگویند که شب پیش، ماه را دیده‌ایم، باید روزه‌ی آن روز را قضا نمایید و اگر در همان روز هستید، تا مغرب از انجام آنچه باطل‌کننده‌ی روزه می‌دانید، پرهیز نمایید.
مسأله‌ی 1735: هر گاه در شهری که با شهر شما در شب، مشترک است، اول ماه رمضان ثابت شود، آن روز را به قصد آنچه وظیفهتان است، روزه بگیرید. و هر گاه در شهری که با شهر شما در شب، مشترک است، اول شوال ثابت شود، آن روز را مسافرت کنید و روزه نگیرید، سپس یک روز روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1736: اول ماه را به اعلام وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و رادیو ثابت ندانید، مگر این که یقین کنید مستند به شهادت دو مرد عادل است.
مسأله‌ی 1737: روزی را که نمی‌دانید آخر ماه رمضان است یا اول شوال، باید روزه بگیرید، ولی اگر پیش از مغرب بفهمید که اول شوال است، باید افطار کنید.
مسأله‌ی 1738: هر گاه زندانی باشید و نتوانید به ماه رمضان یقین کنید، باید به گمان عمل نمایید، و اگر آن هم ممکن نباشد، باید یک ماه را به انتخاب خودتان روزه بگیرید. ولی اگر زندانتان طولانی شد، باید بعد از گذشتن یازده ماه از ماهی که روزه گرفته‌اید، دوباره یک ماه روزه بگیرید.

روزهایی که نباید روزه بگیرید
مسأله‌ی 1739: نباید روز عید فطر و عید قربان را روزه بگیرید، همچنین نباید روزی که نمی‌دانید آخر شعبان است یا اول ماه رمضان، به نیت اول ماه رمضان روزه بگیرید.
مسأله‌ی 1740: منهاجیات نباید بدون اجازه‌ی شوهرشان روزه‌ی مستحبی بگیرند.
مسأله‌ی 1741: نباید بدون اجازه‌ی پدر یا مادر یا پدربزرگ پدریتان، روزه‌ی مستحبی بگیرید.
مسأله‌ی 1742: هرگاه بدون اجازه‌ی پدرتان، روزه‌ی مستحبی بگیرید، و در بین روز، پدر نهیتان کند، باید افطار کنید.
مسأله‌ی 1743: هر گاه بدانید که روزه برایتان ضرر ندارد، اگر چه پزشک بگوید ضرر دارد، باید روزه بگیرید. و هر گاه یقین یا گمان داشته باشید که روزه برایتان ضرر دارد، اگر چه پزشک بگوید ضرر ندارد، نباید روزه بگیرید، و اگر روزه گرفتید، آن روزه را صحیح ندانید.
مسأله‌ی 1744: هر گاه احتمال بدهید که روزه برایتان ضرر دارد و از آن احتمال، ترس برایتان پیدا شود، چنانچه احتمالتان در نظر مردم بجا باشد، نباید روزه بگیرید، و اگر روزه بگیرید، صحیح ندانید.
مسأله‌ی 1745: هر گاه عقیده داشته باشید که روزه برایتان ضرر ندارد، اگر روزه بگیرید و بعد از مغرب بفهمید روزه برایتان ضرر داشته، باید قضای آن را بجا آورید.
مسأله‌ی 1746: غیر از روزه‌هایی که گفته شد، روزه‌های دیگری هم هست که در قوانین عملی منهاج فردوسیان گفته شده است.
مسأله‌ی 1747: روز عاشورا و روزی که شک دارید روز عرفه است یا عید قربان، روزه نگیرید.

روزه‌هایی که خوب است بگیرید
مسأله‌ی 1748: روزه‌ی تمام روزهای سال، غیر از روزه‌های حرام و مکروه که گفته شد را مستحب بدانید. و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است، که از آن جمله بدانید:
1. پنجشنبه‌ی اول و پنجشنبه‌ی آخر هر ماه قمری، و چهارشنبه‌ی اولی که بعد از روز دهم ماه است. و اگر نتوانید اینها را بجا بیاورید، قضا نمایید، و چنانچه اصلاً نتوانید روزه بگیرید، برای هر روز، یک مُدّ طعام یا 13 نخود نقره‌ی سکهدار به فقیر بدهید.
2. سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری.
3. تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه، اگر چه یک روز باشد.
4. روز عید نوروز، روزهای چهارم تا نهم شوال، روز بیست و پنجم و بیست و نهم ذی‎قعده، روز اول تا روز نهم ذی‎حجه (روز عرفه)، عید سعید غدیر (18 ذی‎حجه)، روز مباهله (24 ذی‎حجه)، روز اول و سوم و هفتم محرم، میلاد مسعود استاد اعظم (صلی ‌الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلّم) (17 ربیع ‎الاول)، پانزدهم جمادی الاولی، روز مبعث استاد اعظم (صلی ‌الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلّم) (27 رجب)، و هر گاه روزه‌ی مستحبی بگیرید، به آخر رساندنش را لازم ندانید، بلکه اگر برادر مؤمنتان، شما را به غذا دعوت کند، دعوت او را قبول کنید، و در بین روز افطار نمایید.
مسأله‌ی 1749: خوب است اگر از شش گروه زیر هستید، در ماه رمضان، اگر چه روزه نباشید ولی از کارهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نمایید:
اول: هر گاه در مسافرت، کاری که باید باطل‌کننده‌ی روزه بدانید را انجام داده باشید و پیش از ظهر به وطنتان یا به جایی که می‌خواهید ده روز بمانید، برسید.
دوم: هر گاه بعد از ظهر، از سفر، به وطن خود یا به جایی که می‎خواهید ده روز در آنجا بمانید، برسید.
سوم: هر گاه مریض باشید و مریضی‌تان پیش از ظهر خوب شود و کاری که روزه را باطل می‎کند، انجام داده باشید.
چهارم: هر گاه مریضیتان بعد از ظهر خوب شود.
پنجم: منهاجیاتی که در بین روز از خون حیض یا نفاس پاک شوند.
ششم: کافری که بعد از ظهر مسلمان شود یا پیش از ظهر مسلمان شود و پیش از مسلمان شدن مفطر به جا آورده باشد.
مسأله‌ی 1750: بهتر است نماز مغرب و عشا را پیش از افطار کردن بخوانید، ولی اگر کسی منتظرتان است یا میل زیادی به غذا دارید که نمی‌توانید با حضور قلب نماز بخوانید، بهتر است اول، افطار کنید. ولی به قدری که ممکن است نماز را در وقت فضیلت آن بجا آورید.