حاج فردوسی

غصب را آن بدانید که از روى ظلم، بر مال یا حق کسى مسلط شوید و این را یکى از گناهان بزرگ بشمارید که اگر انجام دهید، در قیامت به عذاب گرفتار خواهید شد. از استاد اعظم (صلىاللهعلیهوآلهوسلم) روایت ‏شده است که هر کس یک وجب زمین از دیگرى غصب کند، در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن، مثل گردنبند بر گردن او خواهند انداخت.
مسأله‌ی 2545: نباید مردم را از استفاده از مکان‌های عمومی مانند مسجد، مدرسه، حمام و پل، محروم کنید. همچنین نباید جای کسی که در مسجد، جا گرفته را بگیرید.
مسأله‌ی 2546: چیزی را که پیش طلبکارتان گرو می‌گذارید، باید پیش او بماند که اگر طلب او را ندهید، طلب خود را از آن به دست آورد، پس نباید پیش از آن که طلب او را بدهید، آن چیز را از او بگیرید، و اگر چنین کنید، خود را غصب‌کننده‌ی حق او بدانید.
مسأله‌ی 2547: هر گاه مالی که نزد کسی گرو گذاشتهاید، توسط دیگری غصب شود، می‌توانید از او مطالبه نمایید، همچنین هر گاه طلبکار باشید و مالی که در نزدتان گرو است، غصب شود، می‌توانید از غاصب مطالبه نمایید. و چنانچه آن چیز را از او بگیرید، باز هم در گرو است، و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن را بگیرید، آن عوض هم مثل خود آن چیز در گرو می‌باشد.
مسأله‌ی 2548: هر گاه چیزی را غصب کنید، باید به صاحبش برگردانید و اگر آن چیز از بین برود، باید عوض آن را به او بدهید یا از او بخواهید که حقش را ببخشد.
مسأله‌ی 2549: هر گاه از چیزی که غصب کرده‌اید، منفعتی به دست آورید، مثلاً از گوسفندی که غصب کرده‌اید، برهای متولد شود، مال صاحب گوسفند بدانید، و نیز هر گاه مثلاً خانهای را غصب کرده باشید، اگر چه در آن ننشسته‌اید، باید اجاره‌ی آن را بدهید.
مسأله‌ی 2550: هر گاه از بچه یا دیوانه، چیزی را غصب کنید، باید آن را به ولیّ او بدهید و اگر از بین رفته، باید عوض آن را بدهید.
مسأله‌ی 2551: هرگاه با کمک شخص دیگری چیزی را غصب کنید، اگر می‌توانستهاید به تنهایی آن را غصب نمایید، خود را ضامن تمام آن چیز بدانید.
مسأله‌ی 2552: هر گاه چیزی که غصب کرده‌اید را با چیز دیگری مخلوط کنید، مثلاً گندمی که غصب کردهاید را با جو مخلوط نمایید، چنانچه جدا کردن آنها ممکن است، اگر چه زحمت داشته باشد، باید جدا کرده و به صاحبش برگردانید.
مسأله‌ی 2553: هر گاه ظرف طلا و نقره یا چیز دیگری که نباید ساخته شود را غصب کرده و خراب نمایید، پرداخت مزد ساختن آن چیز به صاحبش را لازم ندانید، ولی اگر مثلاً گوشوارهای را غصب کرده و خراب نمایید، باید آن را با مزد ساختش به صاحب آن بدهید.
مسأله‌ی 2554: هر گاه چیزی که غصب کردهاید را به طوری تغییر دهید که از اولش بهتر شود، مثلاً طلایی که غصب کردهاید را گوشواره بسازید، چنانچه صاحب مال، مالش را به همان صورت از شما بخواهد، باید به همان صورت به او بدهید و از او برای زحمتی که کشیدهاید، مزد نگیرید، بلکه بدون اجازه‌ی مالک، نباید آن را به صورت اولش درآورید، و اگر بدون اجازه‌ی او، آن چیز را مثل اولش کنید، باید تفاوت قیمت ساخته و نساخته‌ی آن را هم به صاحبش بدهید. و در صورتی که مزد ساختن، کمتر از تفاوت ساخته و نساخته باشد، باید تفاوت قیمت را هم بدهید.
مسأله‌ی 2555: اگر چیزی را که غصب کردهاید به طوری تغییر دهید که از اولش بهتر شود، ولی صاحب مال بگوید: «باید آن را به صورت اول درآوری»، باید آن را به صورت اولش درآورید، و چنانچه قیمت آن به واسطه‌ی تغییر دادن، از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را به صاحبش بدهید، پس هر گاه طلایی که غصب کردهاید را گوشواره بسازید و صاحب آن بگوید: «باید به صورت اولش درآوری»، در صورتی که بعد از آب کردن، قیمت آن از پیش از گوشواره ساختن کمتر شود، باید تفاوت آن را بدهید.
مسأله‌ی 2556: هر گاه زمینی را غصب کرده و در آن زراعت کنید، یا درخت بنشانید، زراعت و درخت و میوه‌ی آن را مال خودتان بدانید، و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد که زراعت و درخت در زمینش بماند، باید فوراً زراعت یا درخت خود را، اگر چه ضرر نمایید، از زمین بکنید، و نیز باید اجاره‌ی زمین را در مدتی که زراعت و درخت در آن بوده به صاحب زمین بدهید، و خرابیهایی که در زمین پیدا شده را درست کنید، مثلاً جای درختها را پر نمایید، و اگر به واسطه‌ی اینها قیمت زمین از اولش کمتر شود، باید تفاوت آن را هم بدهید، و نباید صاحب زمین را مجبور کنید که زمین را به شما بفروشد یا اجاره دهد، و اگر صاحب زمین هستید، نباید غاصب را مجبور کنید که درخت یا زراعتش را به شما بفروشد.
مسأله‌ی 2557: هر گاه زمینی را غصب نمایید، اگر صاحب زمین راضی شود که زراعت یا درختتان در زمین او بماند، کندن زراعت یا درختان را لازم ندانید، ولی باید اجاره‌ی آن زمین، از وقتی که غصب کرده‌اید تا وقتی صاحب زمین راضی شده، را بدهید.
مسأله‌ی 2558: هر گاه چیزی که غصب کردهاید از بین برود، در صورتی که مثل گاو و گوسفند باشد که قیمت اجزای آن با هم فرق دارد، مثلاً گوشت آن یک قیمت و پوست آن قیمت دیگری دارد، باید قیمت آن را بدهید و چنانچه قیمت بازار آن فرق کرده باشد، باید بالاترین قیمتی را که از زمان غصب تا زمان پرداخت قیمت داشته، بدهید.
مسأله‌ی 2559: هر گاه چیزی که غصب کردهاید و از بین رفته مانند گندم و جو باشد که قیمت اجزایش با هم فرق ندارد، باید مثل همان چیزی را که غصب کردهاید بدهید، ولی چیزی را که می‌دهید، باید خصوصیاتش مثل چیزی باشد که آن را غصب کردهاید و از بین رفته است.
مسأله‌ی 2560: هر گاه چیزی که مثل گوسفند، قیمت اجزای آن با هم فرق دارد را غصب نمایید و از بین برود، چنانچه قیمت بازار آن فرق نکرده باشد ولی در مدتی که پیشتان بوده مثلاً چاق شده باشد، باید قیمت وقتی که چاق بوده را بدهید.
مسأله‌ی 2561: هر گاه مالی از شما غصب شود و کسی از غاصب اول غصب کند و مالتان از بین برود، می‌توانید عوض آن را از هر کدام آنان بگیرید، یا از هر کدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نمایید. و چنانچه غاصب اول باشید و صاحب مال، عوض مالش را از شما بگیرد، می‌توانید آنچه را داده‌اید از غاصب دوم بگیرید. ولی اگر غاصب دوم باشید و صاحب مال، عوض مالش را از شما بگیرد، نباید آنچه را داده‌اید از غاصب اول بگیرید.
مسأله‌ی 2562: هر گاه چیزی که می‌خرید یا می‌فروشید، یکی از شرط‌های معامله در آن نباشد، مثلاً چیزی که باید با وزن خرید و فروش کنید، بدون وزن معامله نمایید، معامله را باطل بشمارید و چنانچه فروشنده و خریدار، با قطع نظر از معامله، راضی باشید که در مال یکدیگر تصرف کنید، می‌توانید در آن تصرف کنید، وگر نه چیزی را که از یکدیگر گرفته‌اید، مثل مال غصبی بدانید و باید آن را به هم برگردانید، و در صورتی که مال هر یک در دست دیگری تلف شود، چه بدانید معامله باطل بوده و چه ندانید، باید عوض آن را بدهید.
مسأله‌ی 2563: هرگاه مالی را از فروشنده بگیرید که آن را ببینید یا مدتی نزد خود نگهدارید تا اگر پسندیدید بخرید، در صورتی که آن مال تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهید.