حاج فردوسی

مسأله‌ی 2728: کسانی که به واسطه‌ی خویشی ارث می‌برند را سه دسته بدانید:
دسته‌ی اول: پدر و مادر و فرزند میت، و با نبودن فرزند، فرزند فرزند هر چه پایین روند، هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث ببرد و تا یک نفر از این دسته هست، دسته‌ی دوم ارث نبرند.
دسته‌ی دوم: پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهر و برادر است، و با نبودن برادر و خواهر، فرزند ایشان، هر کدام آنان که به میت نزدیکتر است ارث ببرد و تا یک نفر از این دسته هست، دسته‌ی سوم ارث نبرند.
دسته‌ی سوم: عمو و عمه و دایی و خاله و فرزند آنان است، و تا یک نفر از عمو یا عمه یا دایی یا خاله‌ی میت زنده باشد، فرزندان آنان ارث نبرند. ولی اگر میت، عموی پدری و پسرعموی پدر و مادری داشته باشد، ارث به پسر عموی پدر و مادری برسد، و عموی پدری ارث نبرد.
مسأله‌ی 2729: اگر عمو، عمه، دایی و خاله‌ی خود میت و فرزند آنان و فرزند فرزند آنان نباشند، عمو، عمه، دایی و خاله‌ی پدر و مادر میت ارث ببرند. و اگر اینها نباشند، فرزندانشان ارث ببرند و اگر اینها هم نباشند، عمو، عمه، دایی و خاله‌ی پدربزرگ و مادربزرگ میت، و اگر اینها هم نباشند، فرزندانشان ارث ببرند.
مسأله‌ی 2730: زن و شوهر به تفصیلی که بعداً (در مسائل 2770 تا 2779) گفته خواهد شد، از یکدیگر ارث ببرند.

ارث دسته‌ی اول
مسأله‌ی 2731: هر گاه وارث میت فقط یک نفر از دسته‌ی اول باشد، مثلاً پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر باشد، همه‌ی مال میت را به او بدهید. و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، همه‌ی مال را به طور مساوی بین آنان تقسیم کنید. و اگر یک پسر و یک دختر باشند، مال را سه قسمت کنید، دو قسمت را پسر، و یک قسمت را به دختر بدهید. و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طوری تقسیم کنید که هر پسری، دو برابر دختر ببرد.
مسأله‌ی 2732: اگر وارث میت فقط پدر و مادر او باشند، مال را سه قسمت کنید، دو قسمت آن را به پدر و یک قسمت را به مادر بدهید، ولی اگر میت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه‌ی آنان مسلمان و آزاد و زنده و پدری باشند، یعنی پدر آنان با پدر میت یکی باشد، خواه مادرشان هم با مادر میت یکی باشد یا نه، اگر چه تا میت پدر و مادر دارد به اینها ارث ندهید، اما به واسطه‌ی بودن اینها، مادر یک‌ششم مال را ببرد و بقیه را پدر بردارد.
مسأله‌ی 2733: اگر وارث فقط پدر و مادر و یک دختر باشند، چنانچه میت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدری نداشته باشد، مال را پنج قسمت کنید تا پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را ببرد. و اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدری داشته باشد، با اجازه‌ی پدر و دختر، مال را پنج قسمت کنید تا پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را ببرد.
مسأله‌ی 2734: اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند، مال را شش قسمت کنید، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و پسر، چهار قسمت آن را ببرد. و اگر چند پسر یا دختر باشید، آن چهار قسمت را به طور مساوی بین خودتان قسمت کنید و اگر پسر و دختر باشید، آن چهار قسمت را طوری تقسیم کنید که هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله‌ی 2735: اگر وارث میت فقط پدر و یک پسر، یا مادر و یک پسر باشد، مال را شش قسمت کنید تا یک قسمت آن را پدر یا مادر، و پنج قسمت را پسر ببرد، و اگر چند پسر باشید، آن پنج قسمت را به طور مساوی بین خودتان تقسیم کنید.
مسأله‌ی 2736: اگر وارث میت فقط پدر و پسر و دختر باشد، یا فقط مادر و پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت کنید، یک قسمت آن را پدر یا مادر ببرد و بقیه را طوری قسمت کنید که هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله‌ی 2737: اگر وارث میت فقط پدر و یک دختر، یا مادر و یک دختر باشد، مال را چهار قسمت کنید، یک قسمت آن را پدر یا مادر و بقیه را دختر ببرد.
مسأله‌ی 2738: اگر وارث میت فقط پدر و چند دختر، یا مادر و چند دختر باشند، مال را پنج قسمت کنید، یک قسمت را پدر یا مادر ببرد و چهار قسمت را به طور مساوی بین دخترها تقسیم کنید.
مسأله‌ی 2739: اگر میت فرزند نداشته باشد، نوه‌ی پسری او اگر چه دختر باشد، سهم پسر میت را ببرد، و نوه‌ی دختری او اگر چه پسر باشد، سهم دختر میت را ببرد، مثلاً اگر میت یک پسر از دختر خود و یک دختر از پسرش داشته باشید، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر بدهید.

ارث دسته‌ی دوم
مسأله‌ی 2740: دسته‌ی دوم از کسانی که به واسطه‌ی خویشی ارث می‌برند، پدر بزرگ و مادر بزرگ، و برادر و خواهر میت هستند. و اگر برادر و خواهر نداشته باشد، فرزندانشان ارث ببرند.
مسأله‌ی 2741: اگر وارث میت فقط یک برادر یا یک خواهر باشد، همه‌ی مال به او برسد. و اگر چند برادر پدر و مادری، یا چند خواهر پدر و مادری باشند، مال به طور مساوی بین آنان قسمت شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادری با هم باشید، هر برادری دو برابر خواهر ببرد، مثلاً اگر دو برادر و یک خواهر پدر و مادری دارید، مال را پنج قسمت کنید، هر یک از برادرها دو قسمت و خواهر یک قسمت آن را ببرد.
مسأله‌ی 2742: اگر میت، برادر و خواهر پدر و مادری دارد، برادر و خواهر پدری که از مادر با میت جداست، ارث نبرد. و اگر برادر و خواهر پدر و مادری ندارد، چنانچه فقط یک خواهر یا یک برادر پدری داشته باشد، همه‌ی مال به او برسد، و اگر چند برادر یا چند خواهر پدری داشته باشد، مال به طور مساوی بین آنان قسمت شود، و اگر هم برادر و هم خواهر پدری داشته باشد، هر برادری دو برابر خواهر ببرد.
مسأله‌ی 2743: اگر وارث میت فقط یک خواهر، یا یک برادر مادری باشد، که از پدر با میت جداست، همه‌ی مال را به او بدهید. و اگر چند برادر مادری، یا چند خواهر مادری، یا چند برادر و خواهر مادری باشید، مال را به طور مساوی بین خودتان قسمت کنید.
مسأله‌ی 2744: اگر میت برادر و خواهر پدر و مادری، و برادر و خواهر پدری، و یک برادر یا یک خواهر مادری داشته باشد، به برادر و خواهر پدری ارث ندهید، و مال را شش قسمت کنید، یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری، و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری بدهید. و هر برادری دو برابر خواهر ببرد.
مسأله‌ی 2745: اگر میت، برادر و خواهر پدر و مادری، و برادر و خواهر پدری، و برادر و خواهر مادری داشته باشد، به برادر و خواهر پدری ارث ندهید، و مال را سه قسمت کنید، یک قسمت آن را به طور مساوی بین برادر و خواهر مادری قسمت کنید، و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادری بدهید، و هر برادری دو برابر خواهر ببرد.
مسأله‌ی 2746: اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدری، و یک برادر مادری، یا یک خواهر مادری باشد، مال را شش قسمت کنید، یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادری بدهید و بقیه را به برادر و خواهر پدری بدهید، و هر برادری دو برابر خواهر ببرد.
مسأله‌ی 2747: اگر وارث میت فقط برادر و خواهر پدری، و چند برادر و خواهر مادری باشد، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت آن را به طور مساوی بین برادر و خواهر مادری قسمت کنید، و بقیه را به برادر و خواهر پدری بدهید، و هر برادری دو برابر خواهر ببرد.
مسأله‌ی 2748: اگر وارث میت فقط برادر و خواهر و زن او باشند، ارث زن را به تفصیلی که در مسائل 2770 تا 2779 گفته خواهد شد بدهید، و خواهر و برادر به طوری که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را ببرید. و نیز اگر زنی بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد. شوهر، نصف مال را ببرد و خواهر و برادر به طوری که در مسائل پیش گفته شد، ارث خود را ببرند، ولی برای آن که زن یا شوهر ارث ببرند، از سهم برادر و خواهر مادری چیزی کم نشود، و از سهم برادر و خواهر پدر و مادری یا پدری کم شود، مثلاً اگر وارث میت، شوهر و برادر و خواهر مادری و برادر و خواهر پدر و مادری او باشند، نصف مال به شوهر برسد، و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادری بدهید، و آنچه می‌ماند مال برادر و خواهر پدر و مادری باشد. پس اگر مثلاً همه‌ی مال او شش میلیون تومان باشد، سه میلیون تومان به شوهر و دو میلیون تومان به برادر و خواهر مادری و یک میلیون تومان به برادر و خواهر پدر و مادری بدهید.
مسأله‌ی 2749: اگر میت، خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به فرزندانشان بدهید، و سهم برادرزاده و خواهرزاده‌ی مادری را به طور مساوی بینشان تقسیم کنید. و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده‌ی پدری یا پدر و مادری می‌رسد، هر پسری دو برابر دختر ببرد.
مسأله‌ی 2750: اگر وارث میت فقط یک پدربزرگ یا یک مادربزرگ است، چه پدری باشد یا مادری، همه‌ی مال به او برسد و با بودن پدربزرگ میت، به پدر پدربزرگ او ارث ندهید.
مسأله‌ی 2751: اگر وارث میت فقط پدربزرگ و مادربزرگ پدری باشند، مال را سه قسمت کنید، دو قسمت را به پدربزرگ و یک قسمت را به مادربزرگ بدهید. و اگر پدربزرگ و مادربزرگ مادری باشد، مال را به طور مساوی بینشان قسمت کنید.
مسأله‌ی 2752: اگر وارث میت فقط یک پدربزرگ یا مادربزرگ پدری و یک پدربزرگ یا مادربزرگ مادری باشد، مال را سه قسمت کنید، دو قسمت را به پدربزرگ یا مادربزرگ پدری و یک قسمت را به پدربزرگ یا مادربزرگ مادری بدهید.
مسأله‌ی 2753: اگر وارث میت، پدربزرگ و مادربزرگ پدری، و پدربزرگ و مادربزرگ مادری باشند، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت آن را به طور مساوی بین پدربزرگ و مادربزرگ مادری تقسیم کنید و دو قسمت آن را به پدربزرگ و مادربزرگ پدری بدهید، و پدربزرگ، دو برابر مادربزرگ ببرد.
مسأله‌ی 2754: اگر وارث میت، فقط زن و پدربزرگ و مادربزرگ پدری و پدربزرگ و مادربزرگ مادری باشد، ارث زن را به تفصیلی که در مسأله‌ی 2771 گفته خواهد شد بدهید، و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به طور مساوی بین پدربزرگ و مادربزرگ مادری قسمت کنید و بقیه را به پدربزرگ و مادربزرگ پدری بدهید و پدربزرگ، دو برابر مادربزرگ ببرد، و اگر وارث میت، شوهر و پدربزرگ و مادربزرگ باشند، به شوهر، نصف مال را بدهید و به پدربزرگ و مادربزرگ، به دستوری که در مسائل گذشته گفته شد، ارث بدهید.
ارث دسته‌ی سوم
مسأله‌ی 2755: دسته‌ی سوم، عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنان هستند، به تفصیلی که گفته شد، که اگر کسی از طبقه‌ی اول و دوم نباشد، به اینها ارث بدهید.
مسأله‌ی 2756: اگر وارث میت فقط یک عمو یا یک عمه است، چه پدر و مادری باشد یعنی با پدر میت از یک پدر و مادر باشد، یا پدری باشد یا مادری، همه‌ی مال را به او بدهید، و اگر چند عمو یا چند عمه باشند و همه پدر و مادری یا همه پدری یا همه مادری باشند، مال را به طور مساوی بین آنان قسمت کنید، و اگر عمو و عمه هر دو باشند، و همه پدر و مادری، یا همه پدری باشند، عمو دو برابر عمه ببرد. مثلاً اگر وارث میت، دو عمو و یک عمه باشد، مال را پنج قسمت کنید، یک قسمت را به عمه بدهید و چهار قسمت را به طور مساوی در بین عموها تقسیم کنید.
مسأله‌ی 2757: اگر وارث میت فقط چند عموی مادری یا چند عمه‌ی مادری باشد، مال را به طور مساوی بین آنان قسمت کنید، ولی اگر فقط عمو و عمه‌ی مادری داشته باشد، باید با هم صلح کنند.
مسأله‌ی 2758: اگر وارث میت، عمو و عمه باشد و بعضی پدری و بعضی مادری و بعضی پدر و مادری باشند، به عمو و عمه‌ی پدری ارث ندهید، پس اگر میت یک عمو یا یک عمه‌ی مادری دارد، مال را شش قسمت کنید، یک قسمت را به عمو یا عمه‌ی مادری و بقیه را به عمو و عمه‌ی پدر و مادری بدهید و عموی پدر و مادری، دو برابر عمه‌ی پدر و مادری ببرد و اگر هم عمو و هم عمه‌ی مادری دارد، مال را سه قسمت کنید، دو قسمت را به عمو و عمه‌ی پدر و مادری بدهید، و به عمو دو برابر عمه بدهید و یک قسمت را به عمو و عمه‌ی مادری بدهید، و در تمام این موارد، با یکدیگر مصالحه کنند.
مسأله‌ی 2759: اگر وارث میت فقط یک دایی، یا یک خاله باشد، همه‌ی مال را به او بدهید، و اگر هم دایی و هم خاله باشد، و همه پدر و مادری، یا پدری، یا مادری باشند، مال را به طور مساوی بین آنان قسمت کنید و در تقسیم، با یکدیگر صلح کنند.
مسأله‌ی 2760: اگر وارث میت فقط یک دایی، یا یک خاله‌ی مادری و دایی و خاله‌ی پدر و مادری، و دایی و خاله‌ی پدری باشد، به دایی و خاله‌ی پدری ارث ندهید، و مال را شش قسمت کنید، یک قسمت را به دایی یا خاله‌ی مادری و بقیه را به دایی و خاله‌ی پدر و مادری بدهید و در تقسیم، با یکدیگر مصالحه کنند.
مسأله‌ی 2761: اگر وارث میت، فقط دایی و خاله‌ی پدری و دایی و خاله‌ی مادری و دایی و خاله‌ی پدر و مادری باشد، به دایی و خاله‌ی پدری ارث ندهید و باید مال را سه قسمت کنید، یک قسمت آن را به طور مساوی بین دایی و خاله‌ی مادری قسمت نمایید و بقیه را به دایی و خاله‌ی پدر و مادری بدهید و در تقسیم آن با یکدیگر مصالحه کنند.
مسأله‌ی 2762: اگر وارث میت یک دایی یا یک خاله و یک عمو یا یک عمه باشد، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت را به دایی یا خاله و بقیه را به عمو یا عمه بدهید.
مسأله‌ی 2763: اگر وارث میت یک دایی یا یک خاله، و عمو و عمه باشند، چنانچه عمو و عمه پدر و مادری یا پدری باشند، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت را دایی یا خاله ببرد، و از بقیه، دو قسمت به عمو و یک قسمت به عمه بدهید، بنا بر این اگر مال را نُه قسمت کنید، سه قسمت را به دایی یا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمه بدهید.
مسأله‌ی 2764: اگر وارث میت یک دایی یا یک خاله و یک عمو یا یک عمه‌ی مادری، و عمو و عمه‌ی پدر و مادری یا پدری باشد، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت آن را به دایی یا خاله بدهید و دو قسمت باقیمانده را شش قسمت کنید، یک قسمت را به عمو یا عمه‌ی مادری و بقیه را به عمو و عمه‌ی پدر و مادری یا پدری بدهید، و به عمو دو برابر عمه بدهید. بنا بر این اگر مال را نُه قسمت کنید، سه قسمت را به دایی یا خاله و یک قسمت را به عمو یا عمه‌ی مادری و پنج قسمت دیگر را به عمو و عمه‌ی پدر و مادری یا پدری بدهید.
مسأله‌ی 2765: اگر وارث میت یک دایی، یا یک خاله و عمو و عمه‌ی مادری، و عمو و عمه‌ی پدر و مادری، یا پدری باشد، مال را سه قسمت کنید، یک قسمت را به دایی یا خاله بدهید و دو قسمت باقیمانده را سه سهم کنید، یک سهم آن را به طور مساوی بین عمو و عمه‌ی مادری قسمت کنید و با هم مصالحه کنند، و دو سهم دیگر را بین عمو و عمه‌ی پدر و مادری یا پدری قسمت نمایید، و به عمو دو برابر عمه بدهید. بنا بر این مال را نُه قسمت کنید، سه قسمت آن را به خاله یا دایی و دو قسمت آن را به عمو و عمه‌ی مادری و چهار قسمت آن را به عمو و عمه‌ی پدر و مادری یا پدری بدهید.
مسأله‌ی 2766: اگر وارث میت چند دایی و چند خاله باشند که همه پدر و مادری، یا پدری یا مادری باشند و عمو و عمه هم داشته باشند، مال را سه سهم کنید، دو سهم آن را به دستوری که در مسأله‌ی پیش گفته شد، بین عمو و عمه قسمت کنید و یک سهم آن را بین داییها و خالهها به طور مساوی قسمت نمایید.
مسأله‌ی 2767: اگر وارث میت، دایی یا خاله‌ی مادری، و چند دایی و خاله‌ی پدر و مادری یا پدری، و عمو و عمه باشد، مال را سه سهم کنید، و دو سهم آن را به دستوری که سابقاً گفته شد، بین عمو و عمه قسمت کنید. پس اگر میت، یک دایی یا یک خاله‌ی مادری دارد، یک سهم دیگر را شش قسمت کنید، یک قسمت را به دایی یا خاله‌ی مادری بدهید، و بقیه را به دایی و خاله‌ی پدر و مادری یا پدری بدهید، و در تقسیم آن با هم مصالحه کنند. و اگر چند دایی مادری یا چند خاله‌ی مادری یا هم دایی مادری و هم خاله‌ی مادری دارد، آن یک سهم را سه قسمت کنید، یک قسمت را به طور مساوی بین داییها و خاله‌های مادری قسمت کنید و بقیه را به دایی و خاله‌ی پدر و مادری یا پدری بدهید، و در تقسیم آن با هم مصالحه کنند.
مسأله‌ی 2768: اگر میت، عمو، عمه، دایی و خاله نداشته باشد، مقداری که به عمو و عمه می‌رسد، به فرزندان آنان و مقداری که به دایی و خاله می‌رسد، به فرزندان آنان بدهید.
مسأله‌ی 2769: اگر وارث میت، عمو و عمه و دایی و خاله‌ی پدر و همچنین عمو و عمه و دایی و خاله‌ی مادر او باشند، مال را سه سهم کنید، یک سهم آن را به طور مساوی بین عمو و عمه و دایی و خاله‌ی مادر میت تقسیم کنید، و عمو و عمه‌ی مادری مادر میت با هم صلح کنند، و دو سهم دیگر آن را سه قسمت کنید، یک قسمت را به طور مساوی بین دایی و خاله‌ی پدر میت قسمت نمایید، و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمه‌ی پدر میت بدهید، و به عمو دو برابر عمه بدهید.
ارث زن و شوهر
مسأله‌ی 2770: هر گاه زن دائمتان بمیرد و فرزند نداشته باشد، نصف همه‌ی مالش را برای خودتان بردارید و بقیه را به ورثه‌ی دیگر بدهید، و اگر از شما یا از شوهر قبلی‌اش فرزند داشته باشد، یک‌چهارم همه‌ی مالش را برای خودتان بردارید و بقیه را به ورثه‌ی دیگر بدهید.
مسأله‌ی 2771: هر گاه شوهر دائم زنی بمیرد و فرزند نداشته باشد، یک‌چهارم همه‌ی مالش ـ جز مواردی که گفته خواهد شد ـ را به او داده و بقیه را به ورثه‌ی دیگر بدهید. و اگر از آن زن یا از زن دیگرش فرزند داشته باشد، یک‌هشتم همه‌ی مالش ـ جز مواردی که گفته خواهد شد ـ را به آن زن داده و بقیه را به ورثه‌ی دیگر بدهید. البته از زمین خانه و باغ و زراعت و زمین‌های دیگر، به او ارث ندهید، نه از خود زمین و نه از قیمت آن. و نیز از آنچه بر روی زمین است مانند ساختمان و درخت و زراعت، ارث ندهید، ولی از قیمت آنها ارث بدهید.
مسأله‌ی 2772: هر گاه منهاجیات بخواهند در چیزی که از آن ارث نمی‌برند تصرف کنند، باید از ورثه‌ی دیگر اجازه بگیرند. و اگر از ورثه هستید، تا زمانی که سهم زن را نداده‌اید، نباید در بنا و چیزهایی که باید به زن از قیمت آنها ارث بدهید، بدون اجازه‌ی او تصرف کنید و چنانچه بخواهید پیش از دادن سهم زن، اینها را بفروشید، باید از او اجازه بگیرید.
مسأله‌ی 2773: هر گاه بخواهید ساختمان یا درخت و مانند آن را قیمت نمایید، باید حساب کنید که اگر آنها بدون اجاره در زمین بمانند تا از بین بروند، چقدر ارزش دارند، و سهم زن را از آن قیمت بدهید.
مسأله‌ی 2774: مجرای آب قنات و مانند آن را در حکم زمین بدانید، و آجر و چیزهایی که در آن به کار رفته را در حکم ساختمان بشمارید.
مسأله‌ی 2775: هر گاه میت بیش از یک زن دائم داشته باشد، چنانچه فرزند نداشته باشد، یک‌چهارم مال، و اگر فرزند داشته باشید، یک‌هشتم مالش را، به شرحی که گفته شد، به طور مساوی بین زنهایش تقسیم کنید، اگر چه شوهر با هیچ یک از آنان، یا بعض آنان نزدیکی نکرده باشد، ولی اگر در مرضی که به آن مرض از دنیا رفته، زنی را عقد کرده، و با او نزدیکی نکرده است، به آن زنش از ارث او ندهید و مهریه‌اش را هم نپردازید.
مسأله‌ی 2776: هر گاه زنی در حال مرض شوهر کند، و به همان مرض بمیرد، به شوهرش ـ اگر چه با او نزدیکی نکرده باشد ـ از ارث او بدهید.
مسأله‌ی 2777: هر گاه زنتان را به ترتیبی که در احکام طلاق گفته شد، طلاق رجعی بدهید، و در بین عدّه بمیرد، می‌توانید از او ارث ببرید. و نیز اگر منهاجیات طلاق رجعی بگیرند و شوهرشان در بین عدّه بمیرد، می‌توانند از او ارث ببرند. ولی اگر بعد از گذشتن عدّه‌ی رجعی یا در عدّه‌ی طلاق بائن، یکی از زن و شوهر بمیرد، دیگری نباید از او ارث ببرد.
مسأله‌ی 2778: هر گاه شوهر در حال مرض، زنش را طلاق دهد، و پیش از گذشتن دوازده ماه هلالی بمیرد، با سه شرط به آن زن ارث بدهید:
اول: آنکه در این مدت، شوهر دیگر اختیار نکرده باشد.
دوم: به واسطه‌ی بیمیلی به شوهر، مالی به او نداده باشد که به طلاق دادن او راضی شود. بلکه اگر چیزی هم به شوهر نداده باشد ولی طلاق به تقاضای زن باشد، منهاجیات نباید تقاضای ارث کنند.
سوم: شوهر به واسطه‌ی همان مرضی که در آن مرض زنش را طلاق داده، بمیرد، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود، منهاجیات نباید تقاضای ارث کنند.
مسأله‌ی 2779: لباسی که شوهر برای پوشیدن منهاجیات گرفته است، اگر چه آن را پوشیده باشند، باید بعد از مردن شوهر، جزء مال شوهر بدانند و باید بین خود و سایر ورثه تقسیم کنند، مگر این که شوهر به ایشان بخشیده باشد.
مسائل متفرقه‌ی ارث
مسأله‌ی 2780: هر گاه پدرتان بمیرد، باید قرآن، انگشتر، شمشیر و لباس‌هایی که پوشیده و نپوشیده را به بزرگ‌ترین پسر پدرتان بدهید. و اگر پسر بزرگتر هستید، در گرفتن این چند چیز از سایر ورثه اجازه بگیرید تا با رضایت آنان باشد.
مسأله‌ی 2781: هر گاه پسر بزرگتر بودنتان مشخص نباشد، مثل این که برادر دوقلویی داشته باشید یا با برادر دیگرتان همزمان از دو مادر متولد شده باشید، باید لباس، قرآن، انگشتر و شمشیر پدرتان را به طور مساوی بین خودتان قسمت کنید.
مسأله‌ی 2782: هر گاه پسر بزرگتر باشید و پدرتان که مُرده، قرض داشته باشد، باید به نسبت قرض به دارایی‌اش، از چهار چیزی که گفته شد، بپردازید. مثلاً اگر همه‌ی دارایی پدرتان شصت میلیون تومان است و به مقدار بیست میلیون تومان آن از چیزهایی است که مال شما شده است و سی میلیون تومان هم قرض دارد، باید به مقدار ده میلیون تومان از آن چهار چیز را بابت قرض پدرتان بدهید.
مسأله‌ی 2783: هر گاه در طبقات ارثِ کافری قرار بگیرید، می‌توانید از او ارث ببرید ولی نباید کافر را از ارث مسلمان بهره‌مند نمایید.
مسأله‌ی 2784: اگر یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکُشید، علاوه بر این که گناه بسیار بزرگی مرتکب شده‌اید، نباید از او ارث ببرید. ولی اگر از روی خطا باشد، مثل آنکه سنگی به هوا بیاندازید و اتفاقاً به یکی ازخویشانتان بخورد و او را بکشد، می‌توانید از او ارث ببرید، ولی نباید از دیه‌ی قتلش ارث ببرید.
مسأله‌ی 2785: هرگاه بخواهید ارث را تقسیم کنید، در صورتی که میت بچهای داشته باشد که در شکم مادر است، و در طبقه‌ی او وارث دیگری مانند فرزند و پدر و مادر هم باشند، باید برای بچه‌ای که در شکم است، سهم یک پسر را کنار بگذارید. ولی اگر احتمال بدهید بیشتر از یک بچه داشته باشد، مثلاً احتمال بدهید که زن، سه بچه حامله باشد، سهم سه پسر را کنار بگذارید. و چنانچه مثلاً یک پسر یا یک دختر به دنیا آمد، زیادی را بین سایر ورثه تقسیم کنید.