باب سوم: احتیاط در کلام استادان منهاج فردوسیان (علیهمالسلام)
برخی توصیه‌های رسیده از ناحیه‌ی استادان منهاج فردوسیان (علیهمالسلام) در باره‌ی احتیاط بدین قرار است:
اول: استاد اعظم (صلی الله علیه و آله و سلّم) میفرمایند: «إِنَّ لِکلِّ مَلِکٍ حِمًى وَ إِنَّ حِمَى اللهِ حَلَالُهُ وَ حَرَامُهُ وَ الْمُشْتَبِهَاتُ بَینَ ذَلِک کمَا لَوْ أَنَّ رَاعِیاً رَعَى إِلَى جَانِبِ الْحِمَى لَمْ تَلْبَثْ غَنَمُهُ أَنْ تَقَعَ فِی وَسَطِهِ فَدَعُوا الْمُشْتَبِهَاتِ» [1]
دوم: امیر المؤمنین (علیهالسلام) به کمیل بن زیاد میفرمایند: «یا کمَیلُ أَخُوک دِینُک فَاحْتَطْ لِدِینِک بِمَا شِئْتَ» [2]
سوم: مولانا الصادق (علیهالسلام) میفرمایند: «خُذْ بِالاحْتِیاطِ فِی جَمِیعِ مَا تَجِدُ إِلَیهِ سَبِیلاً» [3]
چهارم: و باز آن حضرت میفرمایند: «لَیسَ بِناکِبٍ عَنِ الصِّراطِ مَن سَلَکَ سَبیلَ الاحتِیاط». [4]
پنجم: «عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ (علیهالسلام) عَنْ رَجُلَینِ أَصَابَا صَیداً وَ هُمَا مُحْرِمَانِ. الْجَزَاءُ بَینَهُمَا أَمْ عَلَى کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا جَزَاءٌ؟ فَقَالَ (علیهالسلام): «لَا بَلْ عَلَیهِمَا جَمِیعاً وَ یَجْزِی کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا الصَّیدَ».
فَقُلْتُ: إِنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا سَأَلَنِی عَنْ ذَلِک فَلَمْ أَدْرِ مَا عَلَیهِ. فَقَالَ (علیهالسلام): «إِذَا أَصَبْتُمْ مِثْلَ هَذَا فَلَمْ تَدْرُوا فَعَلَیکمْ بِالاحْتِیاطِ حَتَّى تَسْأَلُوا عَنْهُ فَتَعْلَمُوا» [5]
ششم: و باز آن حضرت میفرمایند: «لَکَ أَنْ تَنْظُرَ الْحَزْمَ وَ تَأْخُذَ الْحَائِطَةَ لِدِینِکَ» [6]
هفتم: و باز آن حضرت میفرمایند: «الْوُقُوفَ عِنْدَ الشُّبُهَاتِ خَیرٌ مِنَ الِاقْتِحَامِ فِی الْهَلَکاتِ» [7]
هشتم: «عَنْ عَبْدِ الله بْنِ وَضَّاحٍ قَالَ: کتَبْتُ إِلَى الْعَبْدِ الصَّالِحِ (علیهالسلام) یَتَوَارَى الْقُرْصُ وَ یَقْبِلُ اللَّیلُ ارْتِفَاعاً وَ تَسْتُرُ عَنَّا الشَّمْسُ وَ تَرْتَفِعُ فَوْقَ الْجَبَلِ حُمْرَةٌ وَ یؤَذِّنُ عِنْدَنَا الْمُؤَذِّنُونَ فَأُصَلِّی حِینَئِذٍ وَ أُفْطِرُ إِنْ کُنْتُ صَائِماً أَوْ أَنْتَظِرُ حَتَّى تَذْهَبَ الْحُمْرَةُ؟ فَکتَبَ إِلَیّ: «أَرَى لَک أَنْ تَنْتَظِرَ حَتَّى تَذْهَبَ الْحُمْرَةُ وَ تَأْخُذَ بِالْحَائِطَةِ لِدِینِک» [8]
……………………………………………
[1] امالی، شیخ طوسی، مجلس سیزدهم، صفحه‌ی 381. ترجمه: هر پادشاهی قرقگاهی دارد و قرقگاه خدای تعالی حلال و حرامش است. و مشتبهات، بین این دو قرقگاه است، پس همچنان که اگر چوپان، گوسفندانش را بر مرز قرقگاه بچراند، گوسفندانش در میان قرقگاه خواهند رفت، پس مشتبهات را واگذارید [تا به حرام‌ها دچار نگردید].
[2] امالی، شیخ مفید، مجلس سی و سوم، صفحه‌ی 283؛ بحارالانوار، علامه مجلسی، جلد 2، صفحه‌ی 258؛ وسائل الشیعه، محدث عاملی، جلد 18، صفحه‌ی 123؛ الرسائل، شیخ انصاری، صفحه‌ی 347، انتشارات اسلامی، وابسته به جامعه‌ی مدرسین. ترجمه: دین تو [به منزله‌ی ] برادر توست، پس تا می‌توانی در نگهداری آن تلاش ورز.
[3] مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، صفحه‌ی 328؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، جلد 1، صفحات 224 تا 226؛ وسائل الشیعه، محدث عاملی، جلد 18، صفحه‌ی 127. ترجمه: در تمام آنچه راهی به احتیاط می‌یابی، احتیاط کن.
[4] الرسائل، شیخ انصاری، صفحه‌ی 347؛ جامع احادیث الشیعه، بروجردی، جلد 1، صفحه‌ی 9. ترجمه: کسی که شیوه‌ی احتیاط را در پیش گیرد، به کژراهه نمی‌افتد.
[5] تهذیت الاحکام، شیخ طوسی، تصحیح علی اکبر غفاری، جلد 5، صفحه‌ی 515، ح 278؛ وسائل الشیعه، محدث عاملی، جلد 18، صفحه‌ی 112. ترجمه: عبدالرحمان بن حجاج میگوید: از امام کاظم (علیه السلام) درباره‌ی دو مُحرِمْ، که شکار کرده بودند، پرسیدم: آیا دو نفری باید کفّاره بدهند، یا آن که هر کدام باید کفّاره جداگانه‌ای بپردازند؟
امام فرمود: خیر بر هر کدام یک کفّاره است.
ابن حجاج میگوید: پرسیدم: شماری از دوستان در این باره از من پرسیدند و من نتوانستم پاسخ دهم.
امام فرمود: هر گاه با چنین پرسش‌هایی رو به رو شدید که حکم آن را نمی‌دانستید، بر شما باد به نگهداشت احتیاط، تا بپرسید و از حکم آن آگاه گردید.
[6] بحار الانوار، علامه مجلسی، جلد 2، صفحه‌ی 252؛ وسائل الشیعه، محدث عاملی، جلد 18، صفحه‌ی 127. ترجمه: بر توست که با دقت نگاه کنی و راه نگهداری دین خود را در پیش گیری.
[7] کافی، محدث کلینی، جلد 1، صفحه‌ی 68. ترجمه: ایستادن در نزد شبهات، بهتر از افتادن در هلاکت‌هاست.
[8] تهذیت الاحکام، جلد 2، صفحه‌ی 272؛ وسائل الشیعه، محدث عاملی، جلد 18، صفحه‌ی 123. ترجمه: ابن وضاح به امام کاظم (علیه السلام) نام‌های نگاشت و در آن، درباره‌ی هنگام مغرب و افطار پرسید. امام، در پاسخ وی نوشتند: شما را راهنمایی میکنم که انتظار بکشید تا آن که سرخی [سمت مشرق] از میان برود و در دین خود به احتیاط عمل کن.