رکن چهارم در تنظیم قوانین، آیات و روایاتی است که مشتمل بر بیان اوصاف مؤمنین و صالحین و همچنین، اوصاف کفّار و منافقین باشند.
آنچه خوبان را خوب کرده، داشتن اعتقادات خوب و انجام کارهای خوب و آنچه بدان را بد کرده، داشتن اعتقادات بد و انجام کارهای بد است؛ پس هر گاه کاری منسوب به خوبان باشد، اشاره به این دارد که خوب است و اگر منسوب به بدان شمرده شود، اشاره به این دارد که بد است. با این مقدمه، چنین استدلال میکنیم:
مقدمهی اول: این کار، از اوصاف خوبان شمرده شده است.
مقدمهی دوم: کارهای خوبان، خوب و مفید به کمال و سعادت است.
نتیجه: انجام دادن این کار، مفید است و نقش مثبتی در رسیدن به کمال و سعادت دارد.
همچنین است:
مقدمهی اول: این کار از اوصاف و اعمال بدان شمرده شده است.
مقدمهی دوم: کارهای بدان، بد و ضرر زننده به کمال و سعادت است.
نتیجه: انجام این کار، بد است و نقش منفیای در رسیدن به کمال و سعادت دارد.
نمونهی 1 (وصف خوبان ـ آیه): «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یمْشُونَ عَلَى الأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا»1
نمونهی 2 (وصف خوبان ـ آیه): «مُحَمَّدٌ رَّسُولُ اللهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الکفَّارِ رُحَمَاءُ بَینَهُمْ»2
نمونهی 3 (وصف خوبان ـ آیه): «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ لآیاتٍ لِّأُوْلِی الالبَابِ الَّذِینَ یَذْکرُونَ اللهَ قِیامًا وَقُعُودًا وَ عَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَ یتَفَکرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ»3
نمونهی 4 (وصف خوبان ـ حدیث): قَالَ أَمِیرُ المُؤْمِنِینَ (علیهالسلام): «إِنَّ لِأَهْلِ الدِّینِ عَلَامَاتٍ یُعْرَفُونَ بِهَا صِدْقَ الحَدِیثِ وَ أَدَاءَ الأَمَانَةِ وَ وَفَاءً بِالعَهْدِ وَ صِلَةَ الأَرْحَامِ وَ رَحْمَةَ الضُّعَفَاءِ وَ قِلَّةَ المُرَاقَبَةِ لِلنِّسَاءِ ـ أَوْ قَالَ: قِلَّةَ المُوَاتَاةِ لِلنِّسَاءِ ـ وَ بَذْلَ المَعْرُوفِ وَ حُسْنَ الخُلُقِ وَ سَعَةَ الخُلُقِ وَ اتِّبَاعَ العِلْمِ وَ مَا یُقَرِّبُ إِلَى اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ زُلْفَى. طُوبَى لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ»4
نمونهی 5 (وصف خوبان ـ حدیث): عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیهالسلام) قَالَ: «ثَلَاثٌ مِنْ عَلَامَاتِ المُؤْمِنِ عِلْمُهُ بِاللهِ وَ مَنْ یُحِبُّ وَ مَنْ یُبْغِضُ»5
نمونهی 6 (وصف خوبان ـ حدیث): عَنْ أَبِی الحَسَنِ مُوسَى (علیهالسلام) قَالَ: «مَا بَعَثَ اللهُ نَبِیاً وَ لَا وَصِیاً إِلَّا سَخِیاً وَ مَا کانَ أَحَدٌ مِنَ الصَّالِحِینَ إِلَّا سَخِیّاً»6
نمونهی 7 (وصف بدان ـ آیه): «وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالأَرْضَ وَمَا بَینَهُمَا بَاطِلًا ذَلِک ظَنُّ الَّذِینَ کفَرُوا»7
…………………………………………….
1. سورهی فرقان، آیهی 63. ترجمه: و بندگان خداى رحمان کسانىاند که روى زمین به نرمى گام برمىدارند و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به ملایمت پاسخ مىدهند.
2. سورهی فتح، آیهی 29. ترجمه: محمد [صلیاللهعلیهوآلهوسلّم] پیامبر خداست و کسانى که با اویند بر کافران سختگیر [و] با همدیگر مهربانند.
3. سورهی آل عمران، آیهی 190 و 191. ترجمه: مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین و در پى یکدیگر آمدن شب و روز براى خردمندان نشانههایى [قانع کننده] است. همانان که خدا را [در همه احوال] ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد مىکنند و در آفرینش آسمانها و زمین مىاندیشند.
4. کافی، محدث کلینی، جلد 2، صفحهی 239. ترجمه: امیر المؤمنین (علیهالسلام) فرمودند: همانا برای اهل دین، نشانههایی است که بدان شناخته میشوند؛ راستی در گفتار، امانتداری، وفای به پیمان، صلهی رحم، ترحم بر ضعیفان، کمترسیدن از زنان ـ یا فرمودند: ـ کمسازگاری و کماطاعتپذیری از زنان، بذل نیکی، خوش اخلاقی، گشاده خُلقی، پیروی از دانش مفید و آنچه مایهی نزدیک شدن به خدای عز و جل است. خوشی و نیکوییِ جایگاه برایشان باد.
5. کافی، محدث کلینی، جلد 2، صفحهی 126. ترجمه: امام صادق (علیهالسلام) فرمودند: سه چیز از نشانههای مؤمن است، دانشش به خدای تعالی و آنچه خدا دوست دارد و آنچه خدا دشمن دارد.
6. کافی، محدث کلینی، جلد 4، صفحهی 39. ترجمه: امام کاظم (علیهالسلام) فرمودند: خدای تعالی هیچ پیامبری را مبعوث نکرد و هیچ جانشینی برایش قرار نداد مگر این که سخاوتمند بود و هیچیک از نیکوکاران نیست مگر این که سخاوتمند است.
7. سورهی ص، آیهی 27. ترجمه: و آسمان و زمین و آنچه را که میان این دو است به باطل نیافریدیم این گمان کسانى است که کافر شدهاند.