آن گاه که روایتی با مشهورات تاریخی، تعارض داشته باشد و اهل حدیث، جانب تاریخ را گرفته و از آن روایت، اعراض کرده باشند، از آن روایت، استجماع قاعده یا قانون نمی‌شود.
نمونه‌ی 1: ضربت خوردن امیر المؤمنین (علیه‌السلام) در شب بیست و یکم و شهادت ایشان در شب بیست و سوم ماه رمضان:
● سند 1: عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: بَعَثَ إِلَی أَبُو الْحَسَنِ مُوسَى (علیه‌السلام) بِوَصِیةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السلام) وَ هِی بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ * هَذَا مَا أَوْصَى بِهِ وَ قَضَى بِهِ فِی مَالِهِ عَبْدُ اللهِ عَلِی ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللهِ… أَسْتَوْدِعُکمُ اللهَ وَ أَقْرَأُ عَلَیکمُ السَّلَامَ وَ رَحْمَةَ اللهِ وَ بَرَکاتِهِ. ثُمَّ لَمْ یزَلْ یقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ حَتَّى قُبِضَ صَلَوَاتُ اللهِ عَلَیهِ وَ رَحْمَتُهُ فِی ثَلَاثِ لَیالٍ مِنَ الْعَشْرِ الْأَوَاخِرِ لَیلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ لَیلَةَ الْجُمُعَةِ سَنَةَ أَرْبَعِینَ مِنَ الْهِجْرَةِ وَ کانَ ضُرِبَ لَیلَةَ إِحْدَى وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ»1
در نمونه‌ی فوق، ضربت خوردن امیر المؤمنین (علیه‌السلام) را در شب بیست و یکم و شهادت آن حضرت را در شب بیست و سوم ماه رمضان بیان می‌کند؛ در صورتی که مشهور در نزد شیعه، آن است که ضربت خوردن در سحرگاه نوزدهم و شهادت، در شب بیست و یکم بوده است.
……………………………………..
1. کافی، محدث کلینی، جلد 7، صفحه‌ی 49. ترجمه: راوی می‌گوید: امام کاظم (علیه‌السلام) وصیت امیر المؤمنین (علیه‌السلام) را برایم فرستادند که چنین بود: به نام خدای بخشنده‌ی مهربان. این آن چیزی است که بنده‌ی خدا علی در دارایی‌اش سفارش می‌کند برای رضای خدا… شما را به خدا می‌سپارم و بر شما سلام و رحمت و برکات خدا می‌فرستم. سپس همواره می‌فرمود: خدایی جز خدای یگانه نیست… تا این که جانش گرفته شد. درود و رحمت خدا بر او باد. در سه شب گذشته از دهه‌ی آخر، شب بیست و سوم از ماه رمضان، شب جمعه از سال چهلم هجری و ضربت خوردنش در شب بیست و یکم از ماه رمضان بود.