هر گاه در موضوعی، چند روایت، رخصت (اباحه) را بیان کند، ولی در یک روایت، امر یا نهی یا یکی دیگر از ارکان استجماع آمده باشد، از آن یک روایت، استجماع قانون می‌شود و به آن چند روایتی که رخصت داده، توجه نمی‌شود.
به عبارت ساده‌تر، هر گاه در چند روایت، اجازه بدهند که کاری انجام شود یا کاری ترک شود ولی در یک روایت، به انجام دادن آن کار، امر شده باشد یا از ترک آن، نهی شده باشد؛ در این صورت، آن روایتی که امر یا نهی دارد را می‌گیریم و آن چند روایتی که اجازه‌ی ترک مراعات داده را رها می‌کنیم.
نمونه‌ی اول: تعارضِ «رخصت برای خشک کردن آب وضو با دستمال» با «تشویق بر خشک نکردن آب وضو با دستمال»:
● سند 1: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) عَنِ التَّمَسُّحِ بِالْمِنْدِیلِ قَبْلَ أَنْ یجِفَّ، قَالَ: «لَا بَأْسَ بِهِ»1
● سند 2: عَنْ أَبِی بَکرٍ الْحَضْرَمِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) قَالَ: «لَا بَأْسَ بِمَسْحِ الرَّجُلِ وَجْهَهُ بِالثَّوْبِ إِذَا تَوَضَّأَ إِذَا کانَ الثَّوْبُ نَظِیفاً»2
● سند 3: عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ رَأَیتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) تَوَضَّأَ لِلصَّلَاةِ ثُمَّ مَسَحَ وَجْهَهُ بِأَسْفَلِ قَمِیصِهِ ثُمَّ قَالَ: «یا إِسْمَاعِیلُ افْعَلْ هَکذَا فَإِنِّی هَکذَا أَفْعَلُ»3
● سند 4: عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) عَنِ الرَّجُلِ یمْسَحُ وَجْهَهُ بِالْمِنْدِیلِ، قَالَ: «لَا بَأْسَ بِهِ»4
● سند 5: عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: رَأَیتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) وَ قَدْ تَوَضَّأَ وَ هُوَ مُحْرِمٌ ثُمَّ أَخَذَ مِنْدِیلًا فَمَسَحَ بِهِ وَجْهَهُ.5
● سند 6: وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الثَّقَفِی عَنْ عَلِی بْنِ الْمُعَلَّى عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) مِثْلَهُ.6
● سند 7: وَ رَوَاهُ الْکلَینِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ مِثْلَهُ.7
● سند 8: عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) عَنِ التَّمَنْدُلِ بَعْدَ الْوُضُوءِ، فَقَالَ: «کانَ لِعَلِی (علیه‌السلام) خِرْقَةٌ فِی الْمَسْجِدِ لَیسَ إِلَّا لِلْوَجْهِ یتَمَنْدَلُ بِهَا»8
● سند 10: عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) قَالَ: کانَتْ لِعَلِی (علیه‌السلام) خِرْقَةٌ یعَلِّقُهَا فِی مَسْجِدِ بَیتِهِ لِوَجْهِهِ إِذَا تَوَضَّأَ یتَمَنْدَلُ بِهَا»9
● سند 11: عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (علیه‌السلام) قَالَ: «کانَتْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (علیه‌السلام) خِرْقَةٌ یمْسَحُ بِهَا وَجْهَهُ إِذَا تَوَضَّأَ لِلصَّلَاةِ ثُمَّ یعَلِّقُهَا عَلَى وَتِدٍ وَ لَا یمَسُّهُ غَیرُهُ»10
که تعارض دارد با این روایت:
● سند 1: قَالَ الصَّادِقُ (علیه‌السلام): «مَنْ تَوَضَّأَ وَ تَمَنْدَلَ کتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ وَ مَنْ تَوَضَّأَ وَ لَمْ یتَمَنْدَلْ حَتَّى یجِفَّ وَضُوؤُهُ کتِبَ لَهُ ثَلَاثُونَ حَسَنَةً»11
……………………………………….
1. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: از امام صادق (علیه‌السلام) از خشک کردن با دستمال قبل از خشک شدن پرسیدم، فرمودند: اشکال ندارد.
2. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: اشکال ندارد که مرد، صورتش را ـ وقتی وضو می‌گیرد ـ با لباسش خشک کند، اگر لباسش تمیز باشد.
3. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: دیدم که امام صادق (علیه‌السلام) برای نماز وضو گرفتند، سپس صورتشان را با پایین لباسشان خشک کردند. سپس فرمودند: ای اسماعیل، اینگونه کن که من اینگونه می‌کنم.
4. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدم از مردی که صورتش را با دستمال خشک می‌کند، فرمودند: اشکال ندارد.
5. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: دیدم امام صادق (علیه‌السلام) در حال احرام، وضو گرفتند، سپس دستمالی برداشتند و صورتشان را با آن خشک کردند.
6. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: در ثواب الاعمال از طریق دیگری مانند همین حدیث را روایت کرده است.
7. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: محدث کلینی نیز از سلمة بن خطاب، مانند این روایت را نقل کرده است.
8. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: از امام صادق (علیه‌السلام) از دستمال بعد از وضو پرسیدم، فرمودند: برای علی (علیه‌السلام) پارچه‌ای در مسجد بود که جز برای صورتشان نبود و با آن [صورتشان را] خشک می‌کردند.
9. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: برای علی (علیه‌السلام) پارچه‌ای بود که در مسجد خانه‌شان آویخته بودند که هر گاه وضو می‌گرفتند، با آن خشک می‌کردند.
10. امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: برای امیر المؤمنین (علیه‌السلام) پارچه‌ای بود که صورتشان را ـ هر گاه برای نمازشان وضو می‌گرفتند ـ با آن خشک می‌کردند. سپس آن را از میخی آویزان می‌کردند و هیچ کس غیر از آن حضرت به آن دست نمی‌زدند.
11. وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 1، صفحات 474 تا 476. ترجمه: امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: هر کس وضو بگیرد و با دستمال خشکش کند، برایش یک حسنه نوشته می‌شود و هر کس وضو بگیرد و با دستمال خشک نکند تا خودش خشک شود، برایش سی حسنه نوشته می‌شود.