«وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبیلِ اللهِ بِغَیرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَهَا هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ» [1]
و برخى از مردم کسانیاند که سخن بیهوده را خریدارند تا [مردم را] بى [هیچ] دانشى از راه خدا گمراه کنند، و [راه خدا] را به ریشخند گیرند براى آنان عذابى خوارکننده خواهد بود.
سند 1:
عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ (عَلَیهِالسَّلامُ) عَنْ قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ» قَالَ: «مِنْهُ الْغِنَاءُ» [2]
راوی می‌گوید از امام صادق (که سلام بر ایشان باد) از معنی سخن خدا(یی که با عزت و جلال باد) [در قرآن کریم] «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» پرسیدم، فرمودند: «از آن جمله است، موسیقی و آوازخوانی».
سند 2:
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (عَلَیهِالسَّلامُ) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: «الْغِنَاءُ مِمَّا وَعَدَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیهِ النَّارَ» وَ تَلَا هَذِهِ الْآیةَ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ بِغَیرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ» [3]
از امام باقر (که سلام بر ایشان باد) شنیدم که می‌فرمودند: موسیقی از آن چیزهایی است که خدا(یی که با عزت و جلال باد) بر آن، [در قرآن کریم] وعید آتش داده است. و این آیه را تلاوت کردند: «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند تا [مردم را] بى [هیچ] دانشى از راه خدا گمراه کنند، و [راه خدا] را به ریشخند گیرند براى آنان عذابى خوارکننده خواهد بود».
سند 3:
عَنْ مِهْرَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (عَلَیهِالسَّلامُ) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ: الْغِنَاءُ مِمَّا قَالَ اللهُ: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ» [4]
راوی می‌گوید از امام صادق (که سلام بر ایشان باد) شنیدم که می‌فرمودند: موسیقی از جمله چیزهایی است که خدای تعالی [در قرآن کریم] در مورد آن فرموده است: «و برخى از مردم، کسانی هستند که سخن بیهوده را خریدارند».
سند 4:
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ هارُونَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ (عَلَیهِالسَّلامُ) یَقُولُ: «الْغِنَاءُ مَجْلِسٌ لَا یَنْظُرُ اللهُ إِلَى أَهْلِهِ وَ هُوَ مِمَّا قَالَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ» [5]
راوی می‌گوید: از امام صادق (که سلام بر ایشان باد) شنیدم که می‌فرمودند: موسیقی، مجلسی است که خدای تعالی به اهل آن نگاه نمی‌کند و آن از جمله چیزهایی است که خدا(یی که با عزت و جلال باد) [در قرآن] می‌فرماید: «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند تا از راه خدا گمراه کنند».
سند 5:
قَالَ الرِّضَا (عَلَیهِالسَّلامُ): «إعْلَمْ أَنَّ الْغِنَاءَ مِمَّا قَد وَعَدَ اللهُ عَلَیهِ النَّارَ فِی قَوْلِهِ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ بِغَیرِ عِلْمٍ وَ یَتَّخِذَها هُزُواً أُولئِکَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ» [6]
امام رضا (که سلام بر ایشان باد) فرمودند: بدان که موسیقی از آن چیزهایی است که خدای تعالی [در قرآن کریم] بر آن وعید آتش داده است در این سخنش «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند تا [مردم را] بى [هیچ] دانشى از راه خدا گمراه کنند، و [راه خدا] را به ریشخند گیرند براى آنان عذابى خوارکننده خواهد بود».
سند 6:
عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (عَلَیهِالسَّلامُ) یَقُولُ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللهِ (عَلَیهِالسَّلامُ) عَنِ الْغِنَاءِ فَقَالَ: هُوَ قَوْلُ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ» [7]
راوی می‌گوید از امام رضا (که سلام بر ایشان باد) شنیدم که فرمودند: از امام صادق (که سلام بر ایشان باد) از موسیقی پرسیده شد، فرمودند: از [مصادیق] سخن خدا(یی که با عزت و جلال باد) [در قرآن کریم] است که می‌فرماید: «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند تا از راه خدا گمراه کنند».
شاهد 1:
قَالَ رَسُولُ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمْ): «إنَّ اللهَ حَرَّمَ القَیْنَةَ وَ بَیعَها وَ ثَمَنَها وَ تَعلِیمَها وَ الإستِماعَ إلَیهَا» ثُمَّ قَرَأَ: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» [8]
استاد اعظم (که درود و سلام خداوند بر ایشان و خاندانشان باد) فرمودند: همانا خدای تعالی کنیزکان آوازخوان* و فروختنش و پولش و یاددادنش و گوش دادن به او را حرام کرد. سپس [این آیه از قرآن کریم را] تلاوت کردند: «و برخى از مردم، کسانى هستند که سخن بیهوده را خریدارند».
شاهد 2:
عَن رَسُولِ اللهِ (صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمْ) قَالَ: «لَا تَبِیعُوا القَیْنَاتِ وَ لَا تَشتَروهُنَّ وَ لَا تَعلَمُوهُنَّ وَ لَا خَیرَ فِی تِجارَةٍ فِیهِنَّ وَ ثَمَنُهُنَّ حَرامٌ. فِی مِثلِ هَذَا أُنزِلَت هَذِهِ الآیِةُ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» إلَى آخِر الآیَةِ. [9]
استاد اعظم (که درود و سلام خداوند بر ایشان و خاندانشان باد) فرمودند: کنیزکان آوازخوان* را خرید و فروش نکنید و به آنان چیزی [از ساز و آواز] یاد مدهید و خیری در تجارت آنان نیست و پول [فروش] آنان حرام است. در مانند اینها، این آیه [از قرآن کریم] نازل شده است: «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند…».
تابع 1:
عَن اِبنِ عَبَّاسٍ فِی قَولِهِ: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: بَاطِلُ الحَدِیثِ وَ هُوَ الغِناءُ وَ نَحوُهُ. «لِیُضِّلَّ عَنْ سَبِیلِ اللهِ» قَالَ: «قَرَاءَةُ القُرآنِ وَ ذِکرُ اللهِ. نَزَلَتْ فِی رَجُلٍ مِنْ قُرَیشٍ اِشتَرَى جَارِیَةً مُغَنِّیَةً» [10]
ابن عباس در تفسیر آیه‌ی «از مردم کسی است که سخن باطل می‌خرد» گفت: غنا و مانند آن است. [در تفسیر] «تا از راه خدا گمراه کند» گفت: [یعنی] از تلاوت قرآن و یاد خدا. [سپس گفت: این آیه] در مورد مردی از قریش نازل شد که کنیزی آوازخوان* خریده بود.
تابع 2:
عَن اِبنِ مَسعُودٍ فِی قَولِهِ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ رَجُلٌ یَشتَرِى جَارِیَةً تُغَنِّیهِ لَیلاً أوْ نَهَاراً» [11]
ابن مسعود در معنی آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: آن، مردی است که کنیزی می‌خرد تا شب‌ها یا روزها برایش بخواند و بنوازد.
تابع 3:
عَنْ اِبنِ عَبَّاسٍ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ الغِناءُ وَ أشبَاهِهِ» [12]
ابن عباس در مورد «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: آن، موسیقی و آوازخوانی و مانند آن است.
تابع 4:
عَنْ اِبنِ عَبَّاسِ فِی «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ شِرَاءُ المُغَنِّیَةِ» [13]
ابن عباس در باره‌ی آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: «خریدن کنیز آوازخوان* است».
تابع 5:
عَنْ مَکْحُولٍ فِی قَولِهِ «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «الجَوَارِى الضَّارِبَات» [14]
مکحول در باره‌ی آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: کنیزکان نوازنده.
تابع 6:
عَنْ أبِى الصَّهبَاءِ قَالَ سَأَلتُ عَبْدَ اللهِ بنِ مَسعودٍ عَنْ قَولِهِ تَعَالَى «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ وَ اللهِ الغِنَاءُ» [15]
راوی می‌گوید: از عبد الله بن مسعود از آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» پرسیدم، گفت: به خدا قسم، [منظور آیه،] موسیقی و آوازخوانی است.
تابع 7:
عَنْ مُجَاهِدٍ فِی «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ الغِنَاءُ وَ کُلُّ لَعِبٍ، لَهْوٌ» [16]
مجاهد در معنی آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: موسیقی و آوازخوانی و هر بازی‌ای، سرگرمی [مورد نظر این آیه] است.
تابع 8:
عَنْ اِبرَاهِیمِ فِی «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدیثِ» قَالَ: «هُوَ الغِنَاءُ» [17]
ابراهیم در معنی آیه‌ی «و برخى از مردم کسانىاند که سخن بیهوده را خریدارند» گفت: آن، موسیقی و آوازخوانی است.
تابع 9:
عَن شُعَیْبِ بنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلتُ عَکْرَمَةَ عَن لَهْوِ الحَدِیثِ. قَالَ: «هُوَ الغِنَاءُ». [18]
از عکرمه از معنی سخنان بیهوده پرسیدم، گفت: «موسیقی و آوازخوانی».
………………………………………………
[1] سوره‌ی لقمان، آیه‌ی 6.
[2] معانی الأخبار، شیخ صدوق، صفحه‌ی 349، باب معنى فاجتنبوا الرجس من الأوثان و قول الزور و لهو الحدیث؛ وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 17، صفحه‌ی 309، باب تحریم الغناء حتى فی القرآن و تعلیمه و أجرته. شاهد: بحار الأنوار، علامه مجلسی، جلد 76، صفحه‌ی 245، باب 99: الغناء؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قمی مشهدی، جلد 10، صفحه‌ی 229، ذیل آیات 1 تا 10 سوره‌ی لقمان.
[3] کافی، محدث کلینی، جلد 6، صفحه‌ی 431، باب الغناء؛ وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 17، صفحه‌ی 304، باب تحریم الغناء حتى فی القرآن و تعلیمه و أجرته. شاهد: البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بحرانی، جلد 4، صفحه‌ی 362، ذیل آیات 6 و 7 سوره‌ی لقمان؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، علامه مجلسی، جلد 22، صفحه‌ی 301، حدیث 1.
[4] کافی، محدث کلینی، جلد 6، صفحه‌ی 431، باب الغناء؛ وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 17، صفحه‌ی 305، باب تحریم الغناء حتى فی القرآن و تعلیمه و أجرته. شاهد: روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، علامه مجلسی، جلد 10، صفحه‌ی 158، باب حد شرب الخمر و ما جاء فی الغناء و الملاهی؛ وافی، فیض کاشانی، جلد 17، صفحه‌ی 209؛ هدایة الأُمة إلى أحکام الأئمة (علیهم‌السلام)، محدث عاملی، جلد 6، صفحه‌ی 35، الرابع: ما یتعلق بالغناء؛ البرهان فی تفسیر القرآن، بحرانی، جلد 4، صفحه‌ی 362، ذیل آیات 6 و 7 سوره‌ی لقمان؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، علامه مجلسی، جلد 22، صفحه‌ی 301، حدیث 5؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قمی مشهدی، جلد 10، صفحه‌ی 229، ذیل آیات 1 تا 10 سوره‌ی لقمان.
[5] کافی، محدث کلینی، جلد 6، صفحه‌ی 433، باب الغناء؛ وسائل الشیعة، محدث عاملی، جلد 17، صفحه‌ی 303، باب تحریم الغناء حتى فی القرآن و تعلیمه و أجرته. شاهد: روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، مجلسی اول، جلد 10، صفحه‌ی 158، باب حد شرب الخمر و ما جاء فی الغناء و الملاهی؛ وافی، فیض کاشانی، جلد 17، صفحه‌ی 214؛ هدایة الأُمة إلى أحکام الأئمة (علیهم‌السلام)، محدث عاملی، جلد 6، صفحه‌ی 36، الرابع: ما یتعلق بالغناء؛ البرهان فی تفسیر القرآن، بحرانی، جلد 4، صفحه‌ی 362، ذیل آیه‌ی 6 و 7 سوره‌ی لقمان؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، علامه مجلسی، جلد 22، صفحه‌ی 305، حدیث 16؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قمی مشهدی، جلد 10، صفحه‌ی 230، ذیل آیه‌ی 1 تا 10 سوره‌ی لقمان.
[6] الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا (علیه‌السلام)، صفحه‌ی 281، باب شرب الخمر و الغناء؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، جلد 76، صفحه‌ی 239، باب 99: الغناء؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نوری، جلد 13، صفحه‌ی 213، باب تحریم الغناء حتى فی القرآن و تعلیمه و أجرته.
[7] کافی، محدث کلینی، جلد 6، صفحه‌ی 432، باب الغناء. شاهد: روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، مجلسی اول، جلد 10، صفحه‌ی 133، باب حد شرب الخمر و ما جاء فی الغناء و الملاهی؛ وافی، فیض کاشانی، جلد 17، صفحه‌ی 210؛ مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، علامه مجلسی، جلد 22، صفحه‌ی 302، حدیث 8؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قمی مشهدی، جلد 10، صفحه‌ی 229، ذیل آیات 1 تا 10 سوره‌ی لقمان.
[8] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158.
[9] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158.
[10] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158.
[11] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 159.
[12] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه البخاری فی الادب المفرد و ابن أبى الدنیا و ابن جریر و ابن أبى حاتم و ابن مردویه و البیهقی فی سننه)
[13] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه ابن جریر و ابن المنذر و ابن مردویه)
[14] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه ابن عساکر)
[15] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه ابن أبى شیبة و ابن أبى الدنیا و ابن جریر و ابن المنذر و الحاکم و صحّحه و البیهقی فی شعب الایمان)
[16] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه الفریابى و سعید بن منصور و ابن أبى الدنیا و ابن جریر و ابن المنذر)
[17] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه ابن أبى الدنیا من طریق حبیب بن أبى ثابت)
[18] دُرّ المنثور، سیوطی، جلد 5، صفحه‌ی 158. (أخرجه ابن أبى الدنیا و ابن جریر)